Usuwanie komentarzy Skryby

Nazistowski troll którego bełkotliwych wypocin nie warto czytać ani wspominać u Tomassusa (ostatnio zwącego się Lechosławem Siewierskim) wpisał się tak:

Artykuł skopiowano tu z mojej witryny bez mojej wiedzy i zgody. Nie życzę sobie, by zostawiali pod nim komentarze hejterzy w rodzaju osobnika o ksywie skribha, którzy są tak prymitywni, że jedyne, co potrafią powiedzieć, to jest to, że mnie nie lubią, tudzież obrzucają mnie stekiem wyzwisk. Tego rodzaju chamów powinno się usuwać z przestrzeni publicznej. Powinni najpierw wrócić do szkoły, zdobyć nieco wiedzy, a do tego ogłady, a dopiero wtedy wypowiadać się, na jakikolwiek temat.

W związku z działalnością tego hejtera żądam zablokowania jego komentarzy zawierających ataki personalne przeciwko mojej osobie, a w razie odmowy zablokowania tego osobnika, domagam się usunięcia stąd mojego tekstu.

Mój artykuł jest i będzie dostępny na mojej witrynie, tam jednak nie ma i nie będzie możliwości jego komentowania. Nie zamierzam dyskutować z prymitywnymi hejterami na żaden temat. Chcę mieć spokój. I to uzasadnia moje żądanie.

Wcześniej były tam komentarze Skryby ale zniknęły. Osobnik ten (Grzegorz Jagodziński) przyznaje że sam nie jest z wykształcenia lingwistą a odnosi się tak jakby miał co najmniej doktorat. Musi że ma potężnych mocodawców dla swojej działalności propagandowej. Jak to się boi komentarzy Skryby. 😀 😀 😀

Witam na mojej witrynie internetowej. Mieszkam w Libiążu w województwie małopolskim. Z wykształcenia jestem biologiem, ale moje zainteresowania wykraczają daleko poza tę dziedzinę wiedzy.

lub

Z wykształcenia jestem biologiem, ale interesuję się także językoznawstwem i innymi dziedzinami nauki.

http://grzegorj.interiowo.pl/infopl.html

Slawizacja Europy i Azji czyli języki indoeuropejskie a genetyka

Stary artykuł Adriana Leszczyńskiego z maja 2014 roku. Po raz pierwszy ukazał się na Tarace. Tam też był komentowany. Myślę że warto przeczytać te stare komentarze z wielu powodów. Mnie zainteresowała dyskusja związana ze słowem książę. Na Tarace szybko ją zakneblowano. Postanowiłam ją odgrzać na innym moim blogu. Od tego czasu dowiedzieliśmy się sporo nowych rzeczy. Badania genetyczne wywracają postdziewietnastowieczną (współczesna wersja historii powstała gdzieś wtedy) historię do góry nogami.

Zaś co do powstania etnosu bałtyjskiego to wyewoluował on ze zmieszania Słowian i Finów. Gdy słowiańska kultura ceramiki sznurowej dotarła na tereny gdzie wcześniej występowała kultura Narwa zmieniła się tam kultura materialna i typ antropologiczny człowieka.
In the western regions this revolution has been proposed to be a quick, smooth and internal change that occurred at the preceding Funnelbeaker culture, having its origin in the direction of eastern Germany.[12] Whereas in the area of the present Baltic states and East Prussia, it is seen as an intrusive successor to the southwestern portion of the Narva culture. However, today Corded Ware is now everywhere seen as intrusive, though not necessarily aggressively so, and coexisting with earlier indigenous cultures in many cases.
https://en.wikipedia.org/wiki/Corded_Ware_culture#Origins_and_development

Dragomira

***

Podobieństwa pomiędzy językami, zaliczanymi dziś do rodziny języków indoeuropejskich, zauważono już w połowie XVII w. Wówczas to holenderski uczony Marcus Zuerius van Boxhorn porównał ze sobą pięć języków – niderlandzki, grecki, łacinę, perski i niemiecki – i doszedł do wniosku, że języki te muszą być ze sobą spokrewnione i musiały mieć wspólnego językowego przodka. Do swojego zestawienia dodał on, w późniejszym czasie, języki słowiańskie, bałtyjskie i celtyckie.
Powszechnie jednak za odkrywcę podobieństwa języków indoeuropejskich uchodzi brytyjski orientalista sir William Jones . Dokonując przekładów dzieł literatury indyjskiej i perskiej zauważył podobieństwa między sanskrytem, greką i łaciną i uznał, że wszystkie te trzy starożytne języki musiały wywodzić się ze wspólnego im prajęzyka, nazwanego językiem praindoeuropejskim. Jones do tej grupy zaliczył także języki germańskie i celtyckie. Później zaliczono do tej rodziny również języki słowiańskie, bałtyjskie i inne.[1] Badania nad pokrewieństwem języków indoeuropejskich prowadzone są do dziś.[2] W ostatnich latach pomocna w badaniu tych języków, i ich pokrewieństwa, stała się nauka, która pozornie z językami nie ma nic wspólnego. Mam tu na myśli genetykę, dzięki której coraz więcej możemy wiedzieć na temat rozprzestrzeniania się populacji ludzkich na Ziemi i o ich wzajemnym pokrewieństwie. Dzięki genetyce odkryto dość zaskakujące pokrewieństwa populacji ludzkich. Nauka ta w znacznym stopniu pokazała także zbieżność pomiędzy pokrewieństwem genetycznym a językowym.
W niniejszym artykule przedstawię pokrótce, co na temat pokrewieństw językowych mówią nam badania genetyczne. W interpretacji tych badań należy zachować szczególną ostrożność, gdyż rozwój języków następował w drodze różnych, odmiennych od siebie zdarzeń. Skupię się na językach indoeuropejskich, do których zaliczają się języki słowiańskie, w tym nasz ojczysty, polski.

Haplogrupy, kentum, satem
Wszystkie języki indoeuropejskie łączy w genetyce haplogrupa R1 męskiego chromosomu Y (tzw. Y-DNA). Znaczy to, że większość osób posiadająca tę haplogrupę, mówi dziś którymś z języków indoeuropejskich. Trwają spekulacje, gdzie miała początek populacja mówiąca pierwotnym językiem praindoeuropejskim.[3] W kwestii tej wypowiadali się już zarówno językoznawcy, jak i archeolodzy, a obecnie czynią to także genetycy.Pominę ten problem, gdyż nauka nie jest w stanie obecnie dać jednoznacznej odpowiedzi na te pytanie. Skupię się na tym, co działo się z ludnością o wspomnianej haplogrupie, a tym samym jak ewoluował język praindoeuropejski i jak dzielił się na grupy.
Haplogrupa R1 dzieli się na dwie wielkie podgrupy: R1a i R1b. Tak się niebywale składa, że podział ten odpowiada w znacznej części również podziałowi językowemu. Powszechnie języki indoeuropejskie dzieli się także na dwie wielkie grupy: satem i kentum.[4] Języki satemowe przeszły proces fonetyczny, w wyniku którego praindoeuropejskie miękkie „k’, g’, g’h” przeszły zwykle ostatecznie w „s, z”, w litewskim w „š, ž”, a w językach indoaryjskich w „ś”. Natomiast w językach kentumowych upodobniły się do siebie szeregi głosek „k’ / k” przechodząc w jednolite „k”, a labialna głoska „kw” zachowała swoją odrębność. Do języków satemowych zaliczają się: w Europie – języki bałtosłowiańskie, w Azji zaś języki z grupy indoirańskiej, w skład których wchodzą języki indoaryjskie, irańskie i nuristańskie. Ludność mówiącą językami satemowymi łączy w genetyce haplogrupa R1a.
Do grupy kentum należą zaś języki głównie zachodnioeuropejskie z grupy italo-celtyckiej (w tym współczesne j. romańskie) oraz germańskiej. Językami celtyckimi, romańskimi i germańskimi mówi w Europie w przeważającej większości ludność o haplogrupie R1b.

Bałtowie, Słowianie, Ariowie
Pokrewieństwo języków bałtosłowiańskich z indoaryjskimi widoczne jest też w podobnym słownictwie. Co ciekawe, dość silne podobieństwo zachowały słowa związane z wiarą i religią. Niektórzy autorzy stare słowiańskie słowa związane głównie z wiarą, jak „Bóg”, „święty”, „watra”, „mogiła”, „raj”, „niebo” uznają za irańskie zapożyczenia. Twierdzenia te wzięły się z mało przekonujących koncepcji, które do dziś funkcjonują w nauce. Dość powszechnie uważa się bowiem, jakoby na stepach Ukrainy mieszkały w starożytności irańsko-języczne plemiona Scytów i Sarmatów. Poglądy te, oparte na mało wartościowych przesłankach językowych, rozpropagowali zachodnioeuropejscy badacze. George Hinge, a potem Heinrich Tischner dostrzegali w końcówkach zapisanych pięciu scytyjskich imion, irański rzeczownik kšaya „władca”. I to jest cała teoria o „irańskości” Scytów. Ponieważ na podstawie tej mglistej teorii, Scytów uznano za Irańczyków, to tym samym uznano za nich także Sarmatów oraz, m.in. Alanów.[5] Teorię tę poparto następnie podobieństwem kolejnych kilku scytyjskich słów do słów irańskich. Nie zauważono jednak, lub raczej nie chciano zauważyć, że te same słowa występują w językach słowiańskich. Z tymi fantazjami dość skutecznie rozprawiła się genetyka.
Stare aryjskie źródła pisane wspominają, że do Azji przybyły z północy plemiona białych wojowników, zwanych Ariami. Plemiona te podbiły miejscową ciemnoskórą, drawidyjską ludność i przyniosły ze sobą indoeuropejski język, w tym wspomniane wyżej słowa. To same słownictwo, jako wspólne dziedzictwo, zachowało się u kuzynów Ariów, którzy pozostali w Europie, skąd wywędrowali Ariowie, a którzy dali, wiele wieków później, początek Słowianom. Zarówno Ariów jak i Słowian łączy haplogrupa R1a, ta sama budowa antropologiczna oraz podobny język – indoeuropejski z grupy satem. Zatem trzy nauki: genetyka, antropologia oraz językoznawstwo są zgodne w sprawie pochodzenia i pokrewieństwa Ariów ze Słowianami. Ariowie i ich potomkowie dali także początek państwu perskiemu. Ich migracja szła w jedną stronę – z Europy do Azji. Dowodem na to jest fakt, że współczesna populacja azjatycka o haplogrupie R1a różni się szczegółowymi kladami genetycznymi od populacji europejskich o haplogrupie R1a. Znaczy to tyle, że oddzielenie się grupy azjatyckiej od europejskiej było trwałe i nie było migracji powrotnej z Azji do Europy. Azjatyccy nosiciele haplogrupy R1a posiadają głównie klad SNP-Z93, który jest rzadko spotykany w Europie. Natomiast klady europejskie haplogrupy R1a praktycznie nie występują w Azji. Wynika z tego, że żadni „Irańczycy” nie grasowali po stepach Ukrainy. Genetyka przyniosła dodatkowe dowody na poparcie tej tezy. Wyniki badań kopalnego Y-DNA ze szkieletów scytyjskich z terenu Ukrainy i Rosji potwierdzają bliskie pokrewieństwo starożytnych Scytów ze współczesnymi Słowianami (haplogrupa głównie R1a-Z280). Natomiast wspomniane słowa, jak i wiele innych, to nie żadne zapożyczenia, lecz słowa o tych samych korzeniach, które mimo rozejścia się kuzynów – zachowały swój byt zarówno u Ariów azjatyckich, jak i u ich kuzynów Prasłowian pozostałych w Europie. Stąd podobieństwa słów scytyjskich do słów irańskich jak i słowiańskich.
Wniosek, jaki się z tego nasuwa, jest dość zaskakujący: Scytowie i Sarmaci to w linii prostej przodkowie Słowian, głównie wschodnich. Stąd wyśmiane „legendy” o sarmackim pochodzeniu polskiej, głównie kresowej, szlachty nie można dłużej uważać za bajki. Podobieństwo scytyjskich słów do słowiańskich tym bardziej tę teorię potwierdza. Warto wspomnieć, że cała Wschodnia Europa zwana była w starożytności najpierw Scytią, a następnie Sarmacją. Tak wielki lud nie mógł tak nagle zniknąć z tego olbrzymiego obszaru. Genetyka potwierdza, iż gen R1a był na tym obszarze obecny od tysięcy lat. Nigdzie nie zniknął, jest tu nadal. Podobnie jak satemowy indoeuropejski język, będący w linii prostej przodkiem współczesnych języków słowiańskich i w pewnym stopniu bałtyjskich.

Bałtowie a Finowie
Dwa współczesne małe bałtyjskie narody – litewski i łotewski, mówią językami uznawanymi za dość archaiczne. Często wykazywane jest ich pokrewieństwo z językami słowiańskimi. Również genetyka łączy narody bałtyjskie ze słowiańskimi. Jak nietrudno się domyślić, wspólną ich cechą jest haplogrupa R1a występująca u znacznego odsetka obu grup ludności. Stąd niewątpliwie wynika ich wspólne pochodzenie. Zastanawiające jest jednak pytanie: dlaczego języki bałtyjskie wyodrębniły się od wspólnej grupy, jaką tworzyły z językami słowiańskimi? Wśród wielu koncepcji, moją uwagę zwróciła jedna. Mówi ona o tym, że języki bałtyjskie powstały poprzez nałożenie się jakiegoś języka ugrofińskiego na język prasłowiański. Trudno mi w tej sprawie wyrokować, gdyż języki ugrofińskie, jak i bałtyjskie, są mi nieznane, jednak jeśli okazałoby się to potwierdzoną naukowo prawdą, to genetyka tym bardziej potwierdziłaby tę koncepcję. Łotysze – to genetycznie w 40 procentach ludność R1a, a w 38 procentach ludność o haplogrupie N (najliczniej występującej wśród ludów ugrofińskich). Podobnie rzecz przedstawia się u współczesnych Litwinów: 42% to N, zaś 38% to R1a. Zatem podział pomiędzy obie haplogrupy jest niemal równy i można w uproszczeniu uznać, że wynosi 40% na 40%. Stąd hipotetyczny wniosek, że Bałtowie i ich język powstał poprzez zmieszanie się dwóch różnych genetycznych populacji, które mówiły odmiennymi językami. Symbioza Prasłowian, z jakąś starą ugrofińską populacją, dała początek nowej grupie językowej, zwanej dziś bałtyjską.[6]

Celtowie, Germanie
Jak już wspomniałem, genetycznie Europa Zachodnia to domena haplogrupy R1b, a językowo – języków indoeuropejskich kentumowych. Pierwotnie ludność R1b musiała mówić językiem praitalsko-celtyckim, który z czasem rozdzielił się na języki celtyckie i italskie. Z dialektów italskich zrodziła się łacina, która za sprawą podbojów Imperium Rzymskiego rozprzestrzeniła się po Europie. Łacina zaś dała początek współczesnym językom romańskim. Powstały one na skutek nałożenia się łaciny na miejscowe języki różnych plemion. Języki celtyckie, niegdyś obecne na terenie sporej części Zachodniej Europy, uległy w dużej części zanikowi, głównie za sprawą właśnie łaciny. W swej dawnej postaci przetrwały tylko na półwyspie Bretońskim oraz na Wyspach Brytyjskich, gdzie zostały zepchnięte w czasach średniowiecza do defensywy, za sprawą angielskiego. Dziś językami celtyckimi mówi zaledwie kilkaset tysięcy ludzi, jednak poczucie celtyckich korzeni jest wciąż bardzo silne u kilku europejskich narodów, które w znacznej części zatraciły swój celtycki język.
Wspominając język angielski płynnie przechodzimy do kwestii powstania języków germańskich. Historia ich powstania jest nieco bardziej skomplikowana. Na początek zacytuję polską Wikipedię, która w haśle „Język pragermański” przytacza taką oto informację:
„Początki języka pragermańskiego owiane są tajemnicą. Niektórzy językoznawcy wysuwają ostrożne hipotezy, że język ten powstał w wyniku nawarstwienia się późnych dialektów praindoeuropejskich na bliżej nieokreślony substrat języków uralo-ałtajskich. Inne hipotezy wskazują raczej na substrat azjanicki . Dowodem takiego właśnie przebiegu wydarzeń ma być fakt występowania we współczesnych językach germańskich dużej liczby słów nieindoeuropejskiego pochodzenia – zwłaszcza tych związanych z morzem i żeglugą, np. niem. See, ang. sea, niderl. zee, szw. sjö (rekonstruowana forma pragermańska – *saiwi-, *saiwa-) obok indoeuropejskich nazw niem. Meer (por. pol. morze, łac. mare). Należy tu jednak jeszcze cały szereg wyrazów ogólnych, takich jak niem. trinken – ang. drink – szwedz. dricka (=pić; rekonstruowana forma pragerm. *drenk); niem. Weib –ang. wife (=kobieta, żona; rekonstruowana forma pragerm.: *wiba)”.
W świetle najnowszych badań genetycznych, teoria nałożenia się języka indoeuropejskiego na bliżej nieokreślony język, zdaje się mieć dodatkowe argumenty. Genetyka dowodzi, że staroeuropejska ludność o haplogrupie I1 męskiego chromosomu Y, zamieszkująca w zamierzchłych czasach Skandynawię, zmieszała się z indoeuropejską ludnością o haplogrupie R1a oraz R1b. Badania genetyczne wskazują, że ludy germańskie, w tym zwłaszcza skandynawskie, to mieszanina trzech wspomnianych grup genetycznych. Również języki germańskie, a konkretnie ich przodek – hipotetyczny język pragermański, uważany jest za język kreolski, czyli za mieszaninę innych języków.
I tak, jak wspomina polska Wikipedia, jakiś dawny indoeuropejski język nałożył się na język wcześniejszy. Dziś, dzięki genetyce, wiemy, że były dwa indoeuropejskie języki, które nałożyły się na język „staroeuropejski”, którego nazwę właściwiej „językiem staronordyckim” w odróżnieniu od hipotetycznego języka Staroeuropejczyków bałkańskich o haplogrupie I2a1. Zatem nauka ścisła, jaką jest genetyka, przyszła w sukurs nauce starszej,językoznawstwu, i potwierdziła wcześniej wysnuwane teorie, jednocześnie rozszerzając wiedzę na ten temat.
Jak już wyżej to opisałem, wiemy jakim językiem mówiła ludność o haplogrupie R1a. Był to język z satemowy z rodziny języków indoeuropejskich. Ponieważ języki germańskie zalicza się do języków kentum i ponieważ wśród ludów germańskich gen R1b dominuje, możemy domniemywać, iż największy wpływ na powstanie języka pragermańskiego miała populacja ludzka o wspomnianej haplogrupie, która mówiła językiem lub językami praceltyckimi, lub praceltycko-italskimi. Na powstanie języka pragermańskiego wpływ miała także populacja o haplogrupie R1a mówiąca językiem prasłowiańskim. Niewątpliwie wpływ ten miała też wspomniana ludność staroeuropejska ze Skandynawii o haplogrupie I1. Niestety, nie wiemy jakim językiem mówiła ta ludność. Od dawna czynione są próby zidentyfikowania tego języka. Niektórzy językoznawcy twierdzą, że aż 1/3 słów w językach germańskich ma pochodzenie nie-indoeuropejskie.[7] Językoznawcy wyszukali takie słowa w językach germańskich. Słowa te zdają się nie być podobne do słów występujących w innych językach indoeuropejskich. Stąd wniosek, że musiały pochodzić od jakiegoś innego, nie-indoeuropejskiego, nieznanego języka. Wynika z tego, że ludność o haplogrupie I1 wniosła swój udział w powstanie języka pragermańskiego, choć wpływ ten był mniejszy niż łączny wpływ populacji indoeuropejskich o haplogrupach R1b oraz R1a. W przeciwnym razie języki germańskie nie byłyby zaliczane do rodziny języków indoeuropejskich, a tym bardziej do grupy kentum tych języków.

* * *

Na podstawie powyższych przykładów, które ukazują jak łączą się języki z genami, można wysnuć wniosek, iż genetyka w ciągu zaledwie kilkunastu lat zdążyła wnieść duży wkład w poznanie zagadnień związanych z pochodzeniem etnosów i ich języków. Nie da się ukryć, że badania genetyczne zdążyły zrewolucjonizować poglądy na te, jak i inne tematy. Czas pokaże, jakie kolejne ciekawostki i tajemnice odkryje przed ludzkością ta specyficzna dziedzina nauki. Warto im się na bieżąco przyglądać.
Adrian Leszczyński

Ślady słowiańszczyzny zachowane w nazwach miast i rzek III

A teraz dla tych co przetrwali lekturę nazw miejscowości (szacun), albo po prostu przeskoczyli do tego momentu (wybaczam oczywiście) mam teraz ciekawe zagadnienie dotyczące pochodzenia nazewnictwa rzek i miejsc i związany z tym prawdziwy zasięg osadnictwa lub przynajmniej znaczącej bytności Słowian z odległej przeszłości.

Według mnie zasięg osadnictwa bardzo dobrze odzwierciedlają nazwy geograficzne a w szczególności rzeki, które w olbrzymiej części zachowały pierwotne, czyli prastare nazwy, nadane przez ludy osiedlające się na danym obszarze jako pierwsze. Oczywiście niektóre uległy zniekształceniu lub zamianie na lokalne nazwy, ale zachowały coś z pierwotnych nazw.

Słowiańskie-Wendyjskie nazwy rzek miały często w nazwie człony „-dawa” lub „-nara”.

Zaczynam od członu „-dawa” co według mnie oznacza „dająca”:

Rzeka Sprewa – to dawna Szpredawa lub Szprodawa w zależności od źródeł – według mnie nazwa znaczyła pierwotnie: „dająca szproty”. Skoro puszcza dawała zwierzynę, to rzeka dawała swoje dary.

Obecna rzeka Mandawa to słowiańska Żytawa (nawet miejscowość obok rzeki pozostała Zittau co pomimo zniemczenia jest dość czytelne i pasuje a co można znaleźć w powyższym spisie miejscowości pod numerem 104), ale analogicznie jak ze Sprewą, gdzie skrócono końcówkę zapewne pierwotnie nazwa brzmiała Żytodawa co według mnie znaczyło pierwotnie: „życie dająca”. Życie roślinom (nawodnienie) jak i ogólnie.

Mamy też Windawę na Łotwie – tu też nad rzeką Windawą, miasto Windawa (podobnie jak nad Żyta(da)wą miasto Żytawa). Niestety nie ustaliłem jeszcze co może oznaczać w nazwie człon „win”, natomiast podaję jako przykład nazwy rzeki o słowiańskiej nazwie z terenów wschodniej Europy.

Co można powiedzieć o belgijskim mieście Gandawa (znanym także po zmianie nazwy jako Ghent)? Leży na rzeką o nazwie Leie – jak od słowa leje, lać, zlewać. Gan to słęp, inaczej trójkątna sieć rybacka. Czyżby była to pierwotnie miejscowość w której trudniono się wytwarzaniem sieci rybackich? Gan dawa – „sieci rybackie dająca” ? Wszak leży u zbiegu rzek (kojarzy mi się tu przy okazji nazwa rzeki Ganges co może jedynie być zbieżnością przypadkową, ale nigdy do końca nie wiadomo skoro i tam byli Ariowie-Słowianie).

Gandawa leży także nad rzeką Skalda, nie znalazłem jednak żadnego tłumaczenia bezpośredniego dla tej nazwy ani też oprócz końcówki „-da”, pozornie nie ma żadnego znaczenia słowiańskiego. Jednakże ta końcówka „-da” sugeruje że to jakaś pozostałość po przeszłości, zatem pierwszy człon musi mieć jakieś znaczenie. Skalda to spolszczona nazwa Schelde, na starych mapach pisana jako Szelda. Dla pierwszego członu Szel lub Schel też nie ma tłumaczenia, ale wikipedia wyprowadza etymologie od „schol”  „skol”  „sceald”  „shoal” co oznacza mieliznę, ławicę. Zatem dopiero wywody etymologiczne ukazują sens nazwy Schelda jako „ławice-da” lub „ławice-dająca”. Nie dziwne, że osada nad tą rzeką została nazwana Gandawa, czyli „sieci rybackie dająca”. Są ławice, trzeba łowić sieciami, to logiczne…

Innym znaczeniem tej nazwy rzeki może być wspomniane znaczenie mielizna, ponieważ jak się we wtorek 9 sierpnia przekonałem zupełnie przypadkiem przy wejściu na plażę niedaleko Jarosławca, mielizna to synonim ławicy. Obok plaży stoi duży drewniany informator na temat historii Morza Bałtyckiego, a na nim były oznaczone płycizny M.Bałtyckiego nazwane ławicami: Ławica Orla, Ławica Odrzana itp., poniżej grafika pokazująca to samo co na tym informatorze z nazwami płycizn (występuje tu też nazwa Rynna, o czym napiszę poniżej odnośnie omówienia kolejnych rzek):

https://pl-static.z-dn.net/files/d3f/2433f34affa02f9ac332034e37953495.jpg

Wracając do sedna, rzeka Szelda mogła oznaczać zarówno „ławicę dająca” jak i „mieliznę dająca” czyli przejście, bród dająca. Jedno nie wyklucza drugiego. Oglądałem kiedyś film przyrodniczy, gdzie pokazano jak delfiny w grupach stosowały taktykę zagonienia ławic rybnych na płycizny i tam już bezpośrednie kończyły polowanie. Skoro delfiny doszły do takiej strategii to chyba nie można odmówić takiego wykorzystania płycizn ludziom, prawda? Także Szelda – ławicę (ryb) dająca i jednocześnie mieliznę dająca.

Z ciekawostek na tej samej mapie gdzie jest nazwa rzeki Szelda, znalazłem miasto Salzburg które tam ma nazwę Solnogród. Mogę podać link jak ktoś życzy, poniżej:

http://web.archive.org/web/20110817153644/http://halat.pl/slowianszczyzna_zachodnia_i_germania.pdf

Drugim członem słowiańskim w nazwach rzek jest „-nara”.

Bo „nara” to „woda” to (z reguły) „nurt” jeśli mówimy o rzece.

Istnieje ta nazwa wody w Sankskrycie, istnieje też w języku litewskim, istnieje w wielu nazwach na tereniu krajów słowiańskich lub tam gdzie można podejrzewać że Słowianie dotarli.

Z rzek mamy w Polsce Narew.

Mamy także Nur czyli obecny Bug.

W Rosji rzeka Nara wpada do Oki, są też stawy Nara.

Także w Rosji są rzeki Narma oraz Ninur.

Jest Narwa w Estonii (leży na nią miasto Narwa).

Na Bałkanach rzeki Naretwa, Narenta.

Rzeka Narn (nazwa dawna) w Austrii, wpada do Dunaju.

Nura (obecnie Tanaro) dopływ Padu we Włoszech. A sam Pad czyżby to rzeka która wPADa do morza? Gra słów, skojarzenia, ale…?

Rzeka Arno we Włoszech wpada do Morza Liguryjskiego  kolejny przypadek zaniku początkowej głoski „N”?

Rzeka Nar (kiedyś) obecnia Nera to główny dopływ Tybru (Włochy).

W Hiszpanii płynie Manzanara – zakładam że to nazwa nadana jeszcze przez Wandalów (zastanawiam się jeszcze czy człon Manza – może mieć coś wspólnego z nazwą innej rzeki Moza, brzmi podobnie, będę to drążył).

Dalej wyliczając: Nura rzeka w Kazachstanie.

Nura (nazwa dawna) to dopływ Gangesu, leży nad nią miasto Nurralapur.

Skoro wcześniej wspomniałem o zasięgu południowym osadnictwa / nazewnictwa to i o północnym zasięgu też trzeba, a mam tu na myśli miasto Narwik. Według etymologii nazwa pochodzi od staronordyckiego „Narja” oznaczającego wąski cypel lądu i „wik” – osiedle. Według mnie człon Narja może i jest pochodzenia staronordyckiego, ale uważam że staronordycki pochodzi od języka prasłowiańskiego. Zatem Narja może po przekształceniach języka na przestrzeni stuleci oznaczać cypel, ale pierwotnie wzięło się właśnie z wody – ze słowa Nara i właściwie oznacza coś pomiędzy wodą. Odnośnie wywiedzenia języka staronordyckiego z prasłowiańskiego też chciałbym zrobić krótki artykuł w niedalekiej przyszłości – chociażby dlatego żeby poprzeć powyższą teorię o pochodzeniu nazwy miasta Narwik od słowa „nara” czyli wody (a przy okazji będzie też coś o runach i rozprzestrzenianiu się języka mówionego i pisanego).

Jest takich nazw w Europie o pochodzeniu słowiańskim znacznie więcej. Znaczy nie tylko w Europie ale tam gdzie według wszelkich danych sięgał język Słowian, pierwotnie Ariów, Wenetów, Wenedów, Windów. Już samo znaczenie Weneci – niebiescy, sugeruje że ich życie i gospodarka były oparte na wodzie, modrej, błękitnej czy to w rzekach czy w jeziorach czy w morzach, także idźmy dalej:

Rzeka Aare z niemieckiego, Aar z francuskiego, albo Ara w retoromańskim (czyżby z czasem zaniknęło początkowe N a pierwotnie nazwa brzmiała Nara?), rzeka w Szwajcarii, dopływ Renu, leży nad nią miasto Aarau (Narau?). Co ciekawa rzeka Ara wpada do jeziora Thun (wygląda to na słowiańską toń – porównajcie np. z Don, Dunaj, albo ze słowem tonąć).

Rzeka Izara we Francji mająca źródło swojej nazwy rzekomo (pasuje to słowo) w celtyckim isisar co znaczy bystry, silny, szybki. Ale ten kto wywodził z tego słowa nazwę rzeki chyba nie znał słowiańskich nazw takich jak Ostrów (od ister), wszystkie Ostrowy wzięły nazwę od tego że rzeka tam gdzie tworzy się Ostrów (czyli wyspa) jest bystra, prąd jest silny, ponieważ rzeka się zwęża a jak wiadomo z prawa Bernouliego tam gdzie przepływ się zwęża tam rośnie prędkość przepływu cieczy, także wiadomo… Wyspy mają ostry kształt, tak są kształtowane przez nurt rzeki.

W Polsce i Czechach płynie bowiem inna rzeka o bliźniaczej nazwie Izera.

Jest też Izara niemiecki dopływ Dunaju o źródłach w Austrii, tutaj ciekawe zdjęcie potwierdzające że Izara i Ostrowy mają dużo wspólnego, wyspa na wyspie :

Wymienię jeszcze kilka rzek i spróbuję dojść do pierwotnego znaczenia ich nazw a przy okazji i okolic tych rzek:

Rzeka Rodan we Francji – według mnie pierwotne znaczenie to „rodzący” (plony?), lub „dający urodzaj”. Można porównać wyprowadznie na blogu Skribh imienia Afrodyta: Ap-rodyta czyli z wody zrodzona. I przy okazji – nazwy wysp na Morzu Egejskim: Rodos i Karpatos – czy to nie nazwy nadane przez Dorów?

Rzeka Marna we Francji – czy to nie zniekształcone Narna?

Albo Loara  Lo(n)ara ? Noara? Tutaj popuszczam wodze fantazji i twierdzę że skoro rzeki dawały urodzaj to kraina Akwitania to Aquidania, dająca wodę lub w konsekwencji od ilości wody i kwitnięcia roślin „Zakwitania”… Ale to tylko na zasadzie ciągu skojarzeń.

Na podobnej zasadzie wypaczenia pierwotnego słowa „nara” uważam że wszystkie duże zbiorniki wodne w Europie zwane Morzami czyli w starożytnych kronikach i na starożytnych mapach opisywane jako np. „Mare Adriatico” czy „Mare Mediterraneus” czy „Mare Aegeum” czy nawet „Mare Sarmaticus” zostały tak nazwane z powodu właśnie zniekształcenia pierwotnego zapisu i wymowy pierwotnej nazwy przez twórców tych map i kronik czyli Rzymian i trochę Greków.

Bo jak wiadomo Rzymianie pochodzą od Etrusków a ci z kolei od Słowian a Grecy też w jakimś stopniu mają wiele wspólnego ze Słowianami, przynajmniej starożytni Grecy poprzez Dorów.

Etruskowie posługiwali się pismem i mową, które były mocno zniekształconymi pochodnymi języka słowiańskiego co udowadniał Polak nazwiskiem Wolański a ostatnimi laty nawet odczytał język Etruski Pan Winicjusz Kossakowski używając do tego runów słowiańskich.

Na pochodzenie zapisu i alfabetu greckiego od run słowiańskich też są dowody, przynajmniej teoretyczne (m.in. praca Winicjusza Kossakowskiego, czy śmiałe teorie z blogu Ireneusza Ćwirko).

Wracając do rzek:

Rzeka Rhin, a może pierwotnie Ryń lub Rynna? Położone jest nad nią miasto Neureppin (podkreślam początek nazwy miasta: Neure), lecz odnośnie samego miasta to tylko spekujacja, bo być może Neu to od nowy, reppin to od rypin, co mogło znaczyć rybin – Nowy Rybin – to miasto też może mieć słowiańskie korzenie.

Podobnie Rhein – czyli Ren, a może Ryń – rynna? Jak wiemy z obecnego nazewnictwa przepływów wodnych na M. Bałtyckim występuje nazwa Rynna Słupska dla zagłębienia na dnie morza. Mamy też jezioro Ryń w Polsce, chyba nie bez powodu (jego kształt i głębokość).

Rzeka Ruhra, taka nazwa jak rynna czyli trochę inna rura…

Niemiecka rzeka Ucker (dawniej Wkra lub Ukra), północno wschodnie Niemcy.

Np. rzeka Lech (Niemcy) i obok miejsce dawnej bitwy na Lechowym Polu…

A obecne państwo Liechtenstein choć wzięło nazwę od założycieli to czy ich pierwotna nazwa z kolei to zniemczona Lechowa Skała (kamień)?

Odnośnie samego Liechtensteinu to w nim samym mamy np. Rheinau-Tentscha – tu się pcha na usta słowo TĘCZA. Samo słowo tęcza jest czysto słowiańskie, a zatem… W ogóle tam gdzie w języku niemieckim zapisane jest „sch” to już zachodzi podejrzenie że to zniemczony zapis słowiańskiego sz lub cz i można już badać pochodzenie niemieckiej nazwy od jakiegoś słowiańskiego przodka.

Z ciekawostek to znalazłem jeszcze na starych mapach w północnej Afryce rzekę Zawiła. Może miała dużo zakrętów jak dostała nazwę od Wandalów którzy się tam zapuścili? Kto zaprzeczy, a kto potwierdzi?

Na samym końcu powracam do polskich rzek, bo choć wspomniałem o paru w kontekście członu „-nara” to uważam że o tych większych z innymi nazwami pomimo tego że znaczenie i pochodzenie nazw wydaje się oczywiste, też wypada choć parę zdań napisać.

Wisła – teorii jest kilka: Wijsła (od wicia się w kraju Sławian), Wiskla (tu na zasadzie zależoności, bo znalazłem źródło w którym zapis nazwy Sklawinowie powinien być wymawiany Sławinowie z tego względu że w tym samym źródle autor starożytny zapisuję nazwę Wisły jak Wiskla właśnie), Wister (od ister – bystry), Vistula (łaciński zapis nazwy w związku z nieumiejętnością właściwej wymowy Wisła  Wiskla  Vistula – spróbujcie wymówić szybko Wiskla i Vistula a następnie Wisła ale tak po kresowemu). Nawet inna nazwa Wisły Wandala – rzekomo pochodzi od kombinacji wen-dół czyli wodny dół lub wodna dolina lub wene-dala co według mnie może oznaczać np. niebieska – dolina.

Odra – według mnie od koloru wody – modra, być może zanikło M na początku nazwy wynikające z niespójności przekazu przy zapisie na mapach starożytnych. Kojarzy mi się też do tego nazwa Odrowąż – co według mnie oznacza wijący się modry wąż w dolinie, przecież to obraz rzeki widziany z jakiegoś wzniesienia.

Warta – być może jako rzeka graniczna plemienna, sama sobą pełniła straż czyli wartę, a może pochodzi od słowa wartka czyli inaczej bystra. Uważam też że jak dająca dary była bardzo wartościowym ich źródłem, była po prostu siebie warta.

Jeszcze silę się na krótkie podsumowanie tego podwójnego wypracowania. Podwójnego bo zacząłem o miejscowościach a skończyłem na rzekach.

Śledząc uważnie nazwy miejscowości i rzek oraz próbując dociec ich znaczenie można określić pierwotny zasięg ludów mówiących językami słowiańskimi lub windyjskimi, jak kto woli. W tej pracy skupiałem się tylko na dużych rzekach bo to one według mnie pierwotnie jako pierwsze zyskiwały miano – nazwę, jako główne przeszkody lub miejsca gdzie zakładano osady. Jako duże rzeki lub rzeki graniczne poszczególnych plemion – warte były wyróżnienia szczególnymi nazwami. Pomniejsze rzeki, rzeczki i strumienie, których było mnóstwo i były pospolite zyskiwały lokalne nazwy, zakładam że znacznie później niż te główne, bardziej w celach orientacyjnych lub badawczych. Analogicznie do kanałów wodnych kopanych przez ludzi – te duże i znaczące mają swoje nazwy od samego początku, a któż nadaje nazwy pomniejszym kanałkom lub rowom melioracyjnym czy przydrożnym?

Mam nadzieję że zaciekawiłem i podsunąłem ciekawe informacje. Nie wyczerpałem tematu. Mam jeszcze kilka teorii, którymi być może niedługo się podzielę. Liczę też na jakąś wymianę korespondencji, bo czasem dyskusja daje więcej niż suchy artykuł.

Dziękuję za poświęcenie uwagi.

Pozdrawiam serdecznie czytelników

Karol – Słowomił

Ślady słowiańszczyzny zachowane w nazwach miast i rzek II

Miejscowości na terenie dolnych Łużyc (Delne Łuzicy):

1. Babin  Baben bei Drehna
2. Barak  Vorwerk bei Lubbenau
3. Baran  Bahren
4. Barce  Barzig
5. Barść  Forsta
6. Barść Stary  Alten-Forsta
7. Berkława  Berklau
8. Beżkow  Beskow
9. Bjeła Góra  Bielgure
10. Bjełow  Bohlow
11. Bocyn  Botzen
12. Boroj  Bohrau
13. Boryń  Bahren
14. Bośac  Boschwitz bei Lubbenau
15. Briwałd Freiwalde
16. Brjazanki  Bresenchen
17. Brjozow  Birkenberge
18. Brody  Pforten
19. Bronkowy  Branke
20. Bróżańce  Scheuno
21. Buchojc  Klein-Beuche bei Lubbenau
22. Buchow  Gross-Beuche
23. Bukow  Buckow
24. Bukowina  Buchholz im Kreise Starkow
25. Bukowinka  Peitzendorf
26. Bukowka  Buckowke
27. Buść  Beutsch
28. Butowka  Bate
29. Buźemyślje  Bademausel
30. Bżeź  Sese bei Lubbenau
31. Cerkwica  Zerkwitz bei Lubbenau
32. Cernjow  Rutzke
33. Cowe  Zaue
34. Cybalin  Zibelle
35. Damna  Dahme
36. Darbna Stara  Alt-Dobern
37. Derbno  Dobern
38. Dłope  Kittlitz bei Lubbenau
39. Dłusk  Dolzig
40. Dłużańki  Stossdorf
41. Dobrobuz  Doberbus
42. Dobryług  Dobrolug
43. Dolane  Dolechen
44. Domaśajce  Domsdorf
45. Drjonow  Drehna
46. Drobkowy  Kahnsdorf
47. Drochow  Drochow
48. Dube  Duben
49. Dublice  Truplitz
50. Dubojce  Daubendorf
51. Dubrawa  Kruge
52. Dwory  Durrhofen
53. Gasyn  Gassen
54. Geśćeraz  Gasterode
55. Glichow  Glicho
56. Golin  Galen
57. Goliśyn  Golssen
58. Gorańki  Gorenchen
59. Góze  Kahnsdorf
60. Gozna  Gosda
61. Grabice  Grabendorf
62. Grabin  Finsterwalde
63. Grabków  Grabkow
64. Granów  Granow
65. Grjeśna  Griesen an der Neise Gutte
66. Grość  Kickebusch bei Lubbenau
67. Groźiśćo  Sonnenwalde
68. Gubin  Guben
69. Gustoje  Grossenbaide
70. Hagnow  Hahnchen
71. Hartmanojce  Hartmannsdorf
72. Hogrozna  Oggrosen
73. Hołtna  Altnow
74. Hugline  Orgeln
75. Huśa Góra  Hausberg
76. Chańc  Golbitz
77. Chochoł  Kuckelsberg
78. Chółc  Golzig bei Golssen
79. Chósćik  Lasdorf
80. Chośeśće  Schlabendorf
81. Chudowina  Mittenwalde im Kreise Starkow
82. Chwałojce  Quolsdorf
83. Jaligojce  Jocksdorf
84. Jamnice  Jamnitz
85. Jamno  Jahmno
86. Jareśk  Jarischke
87. Jaserna  Jessen
88. Jaserń  Jessern
89. Jata  Jate
90. Jawora  Janer
91. Jazorce  Malenchen
92. Jazory  Gross-Jaser
93. Jeleńce  Gellnitz
94. Jemelnica  Jemlitz
95. Jutrebog  Juterbog
96. Kaława  Kalau
97. Kałk  Kalke
98. Kamena  Steinkirchen
99. Kamena  Kemmen
100. Kamenc  Kemnitz
101. Kameńki  Kaminchen
102. Kisturina  Kustrin
103. Klećiśća  Klesen
104. Kljeśojc  Klein-Klesse bei Lubbenau
105. Kljeśow  Gross-Klesse
106. Klodnej  Kladen bei Lubbenau
107. Koblej  Kabel
108. Kochanojce  Kocksdorf
109. Kołow  Kohlow
110. Kónjow  Pferden
111. Konopatna  Kantdorf
112. Kosmejce  Jocksdorf
113. Kosomot  Kossenblatt
114. Kóstkow  Kirchhain
115. Kozłow  Kasel bei Golssen
116. Krje  Sakrow
117. Krolow  Krohlo
118. Krosyn  Krossen
119. Kśawlica  Krawlitz
120. Kśimice  Krimnitz bei Lubbenau
121. Kśuświca  Krausnik
122. Kudmeń  Kaden
123. Kuśej  Ullersdorf
124. Kuśkow  Kuschke
125. Lamboconja  Durrenwolf
126. Łaz  Lase
127. Łazk  Looske
128. Libeśin  Lipten
129. Libie  Liebitz
130. Lindroz  Linderode
131. Line  Leine
132. Lipna  Leipe bei Pforten
133. Ljeska  Lieschen
134. Ljeskej  Leskel
135. Lubchoł  Leubchel
136. Lubin  Lubben
137. Lubń  Gross-Lubbenau
138. Lubnjow  Lubbenau
139. Lubolce  Lubolz
140. Luboraz  Luberose
141. Łukowica  Luckajz
142. Łuki  Lucke
143. Łukow Luckau
144. Lutol  Gross-Leuten
145. Maliń  Mahlen
146. Malinki  Malenchen
147. Małksa  Molkwitz
148. Marcośice  Markersdorf
149. Maśow  Maschen bei Finsterwalde
150. Młoże  Mlode
151. Merzow  Schmorso
152. Miśk  Neundorf bei Lubben
153. Mochlice  Mochlitz
154. Mochow  Mache
155. Móst  Wendisch-Musta
156. Mrócna  Bretschen
157. Mukwar  Muckwar
158. Mułkece  Mulknitz
159. Murjow  Meauro
160. Naźejece  Nehsdorf bei Finsterwalde
161. Ńewjeś  Niebisch
162. Niwerła  Niwerle
163. Niwica  Niewitz
164. Njabodojce  Nebendorf
165. Njacyna  Bibersdorf
166. Nagluz  Lammsfeld
167. Njamaśchleb  Nimaschklebe
168. Nosydłajce  Nossdorf
169. Nowa Njewa  Neu-Zauche
170. Nowa Wjas  Ritzneudorf bei Golssen
171. Olberna  Olbran
172. Holberna  Hohlbrunn
173. Parsk  Wusterhausen bei Berlin
174. Pinow  Pinno
175. Podmokła  Podemak
176. Podrożdź  Buderose
177. Pokużel  Bokuschel
178. Pricyn  Pritzen
179. Pribreg  Furstenwalde
180. Pyśym  Pose
181. Radochlice  Redchensdorf
182. Radom  Radensdorf bei Lubben
183. Radowańk  Radensdorf
184. Radyń  Gross-Raden
185. Radyńc  Klein-Raden
186. Rańchow  Treppendorf
187. Ranśow  Ranzow
188. Rewojce Redlitz bei Lubbenau
189. Rjasne  Ressen
190. Rjasnik  Briesnik
191. Rjaśćan Breschen bei Sonnenwalde
192. Rikowałd  Reichwalde
193. Rogow  Horno
194. Rogow  Ragow bei Lubbenau
195. Rudna  Reuden
196. Rudow  Altnow

197. Rukow  Liebenwerda

198. Rycharojce  Reicherskreuz

199. Sćenojce  Stennewitz bei Lubbenau

200. Selc  Zelz

201. Słopice  Schlepzig

202. Sowej  Eulo

203. Spicharow Speichro

204. Sprejchrow  Spreichrow

205. Stare Sedło  Starzeddel

206. Sterbrice  Stobritz

207. Stoki  Stacje

208. Storkow  Storkow

209. Stweśno  Peschen

210. Swjetow  Sswito

211. Sykadłow  Ziekadel

212. Syneńce Zinnitz

213. Śadow  Schadow

214. Śelnica  Schellnitz

215. Śerpśow  Erpitz

216. Śmarżow  Schmerso bei Sonnenwelde

217. Śrebice  Trebitz

218. Śtańśojce  Eissdorf bei Lubbenau

219. Śtotup  Stothof bei Lubbenau

220. Śtotupk  Stossdorf

221. Śtregow  Strege

222. Śupice  Schipsdorf

223. Śylde Schildo

224. Tarpe  Terpe

225. Tłukom  Schonfeld bei Lubbenau

226. Torgow  TorgauStadt

227. Tornow Torno

228. Trebulje  Triebel

229. Treplin  Tschepeln

230. Treśojce  Schecksdorf

231. Trupe Straupitz

232. Tupc  Teupitz im Kreise Storkow

233. Ulojce  Deulowitz

234. Waldow  Waldow

235. Welchna  Biskendorf

236. Werchowna  Werche

237. Wikow  Elsterwerda

238. Wiłowa  Eulo

239. Witanojce  Witmannsdorf

240. Witśebog  Jutrebog

241. Wormlag  Wormlage

242. Wośkalawa  Kahnsdorf bei Lubbenau

243. Wośkojce  Exdorf

244. Wotrow  Doberstroh

245. Wotrowce  Bischdorf

246. Wusokej  Wiessack

247. Wyrtśowaś  Atterwasch

248. Załuż  Salhausen

249. Zarjec  Sahritz

250. Zasłomeń  Sassleben

251. Zgorelc  Gorlitz im der Ober-Lousitz

252. Zmjeśow  Gross-Moso

253. Zmjeśowk  Klein-Moso

254. Zrakow  Srakow

255. Żadow  Sade

256. Żałgosć  Salgast

257. Żarnow Baworski  Deutsch-Sorno

258. Żarow  Sorau

259. Żełm  Baruth

260. Zelnojce  Hinneberg bei Lubbenau

261. Żemr  Sommerfeld

262. Źimorojce  Simmersdorf

263. Żrobolce  Trebatsch

264. Żytym  Settinchen

265. Bageńc  Bagenz

266. Barbuk  Barenbruck

267. Bjeła  Biela

268. Bjełośin  Belten

269. Błobośojce  Bloischdorf

270. Bobolce  Boblitz

271. Bobośojce  Bansdorf

272. Bobow  Babe

273. Bolaśojce  Bolschwitz

274. Bórkowy  Burk

275. Bośojce  Bosdorf

276. Brama  Brahmo

277. Brjaze  Briesen im Kreise Kalau

278. Brjazyna  Briesen

279. Brjazynka  Bresenchen im Kreis Kottbus

280. Brodkojce  Brotkowitz

281. Brunswik  Brunswik Vorstadt Kotbus

282. Bukojna  Buchwalde bei Senftenberg

283. Bukojc  Klein-Buckow

284. Bukow  Gross-Buckow

285. Bukowina  Buchhoz im Kreise Kalau

286. Carna  Zschorna

287. Cazow  Zasow

288. Cersk  Zschernitz

289. Dalic  Dalitz

290. Debsk  Debrik

291. Deśank  Dissenchen

292. Deśno  Dissen

293. Długe  Dluge

294. Dobrińe Małe  Klein-Dobern bei Sonnenwelde

295. Dobrine Małe  Klein-Dobern im Kreise Kotbus

296. Dobrine Welike  Gross-Dobern

297. Domaśojce  Domsdorf

298. Drejce  Wuste Drewitz

299. Drjeżnice  Drischnitz

300. Drjonow  Drehnow

301. Drjowk  Drebkau

302. Dube  Eicho

303. Dubrawa  Dubrau in Kreise Kalau

304. Dubrawka  Dubrauke

305. Dubrawka  Frauendorf

306. Giśkojce  Geisendorf

307. Glinsk  Glinzig

308. Gogołow  Gross-Gagel

309. Gogołowk  Klein-Gagel

310. Gólaśow  Golschow

311. Gółbin  Gulben

312. Golink  Galinchen

313. Gołkojce  Kolkwitz

314. Góriz  Goritz

315. Górki  Gorik

316. Górna  Milkersdorf

317. Górow  Guhrow

318. Gozd  Gosda

319. Grabice  Grabitz

320. Gribownja  Gribow

321. Gródk  Spremberg

322. Grożiśćo  Grotsch

323. Gurjonow  Kumptendorf

324. Hańk  Hahnchen

325. Hażow  Hasow

326. Grabie  Heinrichsfelde

327. Horlica  Horlitz

328. Husoka  Weissagk

329. Huśtan  Wustenhain

330.  Charlottendorf

331. Chmelow  Schmelwitz

332. Chojane  Kandorf

333. Chorice  Goritz

334. Chosćik  Lasdorf

335. Chośebuz (Khoćebe)  Kotbus

336. Chusej  Kausche

337. Jabłoń  Gablenz im Kreise Kotbus

338. Jamice  Jamlitz

339. Janśojce  Janschwalde

340. Jaseń  Jessen

341. Jazork  Jasrik im Kreise Spremberg

342. Jażyn  Jaschen

343. Kałkojce  Kalkwitz

344. Kibuś  Kickenbusch

345. Klejśnik  Wolkenberg

346. Klinka  Klinge

347. Kochanojce  Kocksdorf im Kreise Spremberg

348. Kokrjow  Kockrow

349. Kólsk Weliki  Gross-Koltzig

350. Kólsk Mały  Klein-Koltzig

351. Kotłow  Katlau

352. Komorow Zły  Senftenberg

353. Kopac  Koppatz

354. Kopańce  Neuhausen im Kreise Kotbus

355. Koreń  Kahren im Kreise Kotbus

356. Kosobuz  Kunnersdorf im Kreise Kotbus

357. Kosojce  Kosswig im Kreise Kalau

358. Kośnojce  Koschendorf im Kreise Kalau

359. Kośyna Welika  Gross-Koschen

360. Kośyna Mała  Klein-Koschen

361. Kózle  Kasel

362. Kromoła  Krummlau

363. Kśiśow  Krischow

364. Łakomej  Lakoma

365. Leda  Lehde

366. Łazk  Leeskow

367. Lejśće  Horno im Kreise Spremberg

368. Ljeska  Lieska

369. Ljeskej  Lieske

370. Ljeżyny  Leschen

371. Limbórk  Limbarg

372. Lindow  Lindchen

373. Lipre  Leipe

374. Liśkow  Gross-Liskow

375. Liśkowk  Klein-Liskow

376. Łoboźice  Lobendorf

377. Łojojc  Klein-Loje

378. Łojow  Gross-Loje

379. Lubanojce Laubsdorf

380. Lubochow  Lubachow im Kreise Kalau

381. Lubość  Laubst

382. Łuta  Laute

383. Lutobór  Polsberg

384. Lutol  Gross-Leuthen

385. Maliń  Greitenhain

386. Matyjojce  Mattendorf

387. Modłej  Madlo

388. Mokre  Mukro

389. Mokśoja  Mokro

390. Móst  Heinersbruck

391. Myśyn  Mischen

392. Namorojce  Ilubersdorf

393. Naseńce  Wiesendorf

394. Njaboźkojce  Naundorf im Kriese Kalau

395. Nowa Wes  Neuendorf im Kriese Kotbus

396. Niwerla  Jetschko

397. Ochoza  Drachhausen

398. Ólśyna  Oelsnig

399. Paprótna  Paprotten

400. Pień  Peitz

401. Popojce  Papitz

402. Praśywica  Schonhaide

403. Prjawoz  Febro

404. Prożym  Proschim

405. Pśiług  Preilak

406. Pśiny  Missen

407. Radojz  Radewiese

408. Radowaśojce  Radensdorf im Kriese Kalau

409. Radowiz  Radeweise

410. Raduś  Radusch

411. Raduść  Rehnsdorf

412. Raje  Rojtz

413. Rakow  Rakow im Kriese Kalau

414. Rampuś  Reinbusch im Kriese Kotbus

415. Rań  Gross-Raschen

416. Rańk  Klein-Raschen

417. Raśyny  Ressen

418. Redor  Reddern

419. Repiśćo  Reppist

420. Repty  Repten

421. Rogeńc  Branitz

422. Rogozna  Wilmersdorf

423. Rogozno  Rogosno

424. Rowna  Rauno

425. Rubyń  Ruben

426. Rudna Reuden

427. Ruśc  Reuthen

428. Sćeńc  Steinitz

429. Sedliśćo  Zedlitz

430. Słomeń  Schlamen

431. Słychow  Schlichow

432. Smogorow  Schmogrow im Kreise Kalau

433. Smogorjow  Schmogrow im Kreise Kotbus

434. Sowjo  Sauo

435. Strjazow  Striesow

436. Strobice  Strobitz im Kreise Kotbus

437. Suchy Gozd  Durrwalde

438. Sywik  Graustein

439. Śkodow  Schkadow

440. Śkodow  Skadow

441. Skjarbość  Schorbus

442. Śisej  Wolfshain

443. Terp  Terpe

444. Tornojsk  Tornitz

445. Tórnow  Turnow

446. Trebejce  Trebendorf

447. Tśadow  Stradow

448. Tśawnica  Tranitz

449. Tsipkow  Zschipkau

450. Tśuckoje  Straussdorf

451. Turej  Tauer

452. Hus  Maust

453. Welcej  Welze

454. Werbno  Werben

455. Wiki  Petershain
456. Wintorp  Winddorf
457. Wjaska  Wesko
458. Wjetośow  Vetschau
459. Wołobuz  Allmosen
460. Worlice  Horlitz
461. Woseńck  Klein-Ossnig
462. Woseńk  Gross-Ossnig
463. Wośkalawa  Schonbeck
464. Wośkow  Woschkow
465. Wotśow  Ostro im Kriese Kotbus
466. Wuraz  Auras
467. Zakrejc  Wadelsdorf
468. Zakrjow  Turkendorf
469. Zarnow  Sorno
470. Zasery  Rosendorf
471. Zaspowy  Saspe
472. Zelezne  Selesen
473. Zuśow  Suschow
474. Żandowy  Sandow
475. Żargoń  Sergen
476. Źewink  Klein-Duben
477. Źiwize  Siewisch
478. Żylow  Sylow
479. Żylowk  Merzdorf

Ślady słowiańszczyzny zachowane w nazwach miast i rzek I

Cześć,

Poniższa krótka praca (a nawet mogę śmiało napisać że raczej wywody) ma charakter zupełnie amatorski, choć została napisana z pasją i chęcią docieczenia prawdy o przeszłości. Być może moje skojarzenia okażą się trafne, być może chybione – a może będą początkiem do znacznie bardziej poważnych artykułów. Proszę o wyrozumiałość, zaczynam zatem:

Wenden, Winden.

Wendyjski, Windyjski.

Zaczynając cytatem z zamieszczonego artykułu „Toponimia a zachodni zasięg osadnictwa Słowian” Adriana Leszczyńskiego:

„Zazwyczaj jest tak, że niemiecka nazwa Wenden dotyczy Słowian zamieszkujących północne kraje niemieckie (bądź niegdyś do Niemiec należące), zaś określenie Winden dotyczy Słowian z południowych krajów niemieckich (współczesnych i dawnych). „

Odniosę się do moich skojarzeń z faktem, że nazwa Weneci znaczy niebiescy, proszę sobie poszukać jeśli ktoś wątpi.

Zwróćcie uwagę na to jak byli przedstawiani najeźdźcy i ich bogowie z północy przez malowidła z terenów Indii – mieli niebieską skórę (może byli sini z zimna po przejściu gór a może z innego powodu). A przecież wiemy że ludem, który przed tysiącleciami najechał z północy tereny obecnych Indii byli Ariowie, przynieśli ze sobą wedy itp..

I dalej w związku z tym:

Winden – Windia – India –> dodatkowo leży na południu, co pasuje do rozróżnienia północ-południe używanego także w cytowanym fragmencie dotyczącym nazw Słowian z terenów obecnych Niemiec.

To tylko skojarzenia, ale może to być cenne uzupełnienie zasięgu zasiedlenia, tyle że na południu.

Odnośnie zasiedlenia na zachodzie i samego nazewnictwa, to przy okazji poszukiwań, znalazłem spis ponad tysiąca miejscowości niemieckich z terenów górnej i dolnej Saksonii z podanymi oryginalnymi ich nazwami, przed zniemczeniem. To znaczy, nie chodzi mi tylko o zniemczenie końcówek nazw słowiańskich typu np. „-ica” na „-itz”, ale także całkowite zmiany nazw ze słowiańskich na nic nie mające z nimi wspólnego nowe niemieckie.

To że w tysiącach miejscowości na podstawie badań samych końcówek (artykuł Kamila Dudkowskiego) można odnaleźć pierwotne brzmienie i pochodzenie tych nazw to jedno.

Drugie to że zachowały się nazwy dzielnic czy niemieckie nazwy miejscowości pochodzące od nazw wenden i winden (artykuł Adriana Leszczyńskiego).

Trzecie to całkowicie zmienione nazwy słowiańskie mające obecnie nie powiązane z oryginałami nazwy niemieckie co poszerza zakres i zasięg zasiedlenia.

Spis z pierwszej połowy XIX wieku (autorstwa Leopolda Hawpta), który odnalazłem pokazuje między innymi takie zmienione całkowicie nazwy tylko na terenie Saksonii. Można tylko przypuszczać i na zasadzie skali odnieść zasięg takich zamian nazw na pozostałe części terenów zniemczonych (albo znaleźć podobne dane źródłowe, żeby zyskać pewność).

Oto te miejscowości – jest tego sporo, dlatego niecierpliwym lub znudzonym samymi nazwami proponuję przewinąć spis i dokończyć czytanie dalszych wywodów, bo pod listą miejscowości kontynuuję moje dociekania prawdy o przeszłości w temacie między innymi nazewnictwa rzek.

Miejscowości na terenie górnych Łużyc (Horne Łuzicy):

1. Baćoń  Storche lub Baten
2. Balak  Muhle Balak an der Spree
3. Bałdrijanecy  Belmsdorf im Meissnischen
4. Barlin  Berlin
5. Bejerecy  Beiersdorf im Meissnischen
6. Bernaćicy  Bernstadt
7. Biskopicy  Bischofswerda
8. Biskopic  Bischdorf
9. Bjełno  Bielen
10. Briłand  Friedland
11. Brjezow  Wiese bei Kamenz
12. Bruna  Brauna
13. Budzemyslje  Bademausel im Kreise Sorau
14. Bukow  Hohen-Bucka
15. Cybalin  Zibelle im Saganer Kreise
16. Ćikecy  Peikwitz
17. Ćorna Woda  Schwarzbach
18. Drażdżany  Dresden
19. Dzjeżje  Diehsa
20. Habraćicy  Ebersbach
21. Habrachćicy  Ebersdorf
22. Hala  Halle
23. Halstrow  Elstra
24. Hatk  Teicha bei Daubitz
25. Helherecy  Irgersdorf
26. Hendrichecy  Hennersdorf
27. Hłupońca  Glaubnitz
28. Hłuśina  Glossen
29. Hołbin  Taubenheim
30. Hrabowa  Gross-Grabe
31. Hrabowka Nadrózna  Strassgrabche
32. Hrabowka Zelena  GrunGrabchen
33. Jazońca  Neukirch
34. Jelenjow  Gelenau
35. Jeńkecy Njemske  Jankendorf
36. Jjedlow  Godlau
37. Jjerkecy  Herwigsdorf
38. Jjezor  See
39. Kanjow  Kaana
40. Khemberk  Kallenberg
41. Khróstawa  Krosta bei Schirgiswalde
42. Khwalecy  Quolsdorf
43. Kinsbórk  Konigsbruck
44. Kosa  Sanitz
45. Kótmar  Kottmarsdorf
46. Kózlje  Kosel
47. Krakow  Krackau im Meissnischen
48. Krepicy  Kriepitz
49. Kumałd  Kunnewalde
50. Kundraćicy  Kunnersdorf
51. Kwjetanecy  Quitzdorf
52. Kyrblje Korbigsdorf
53. Lipoj  Leipe
54. Lipsk  Leipzig
55. Ljewałd  Lawalde
56. Lubań  Lauban
57. Markraćicy  Markersdorf im Kreise Gorlitz
58. Miśno  Meissen
59. Mjerjow  Melaune
60. Młynćki  Buttermilchmuhle
61. Muśinca  Mauschwitz
62. Ńedzichow  Bernsdorf
63. Nizka  Nisky
64. Pawłocy  Paulsdorf
65. Parecy  Boritsch
66. Pjechć  Pechern Kreis Sagan
67. Póckowy  Putzkau
68. Półćnica  Pulsnitz
69. Porchow  Burkau
70. Pribuz  Priebus Kreis Sagan
71. Próchnow  Brachenau
72. Protecy  Prietitz
73. Radmerey  Radmeritz
74. Ramenjow  Rammenau
75. Rjećicy  Ritschen
76. Rjezak  Rjesak
77. Rychbach  Reichenbach
78. Rynar  Ringenhain
79. Smorkow  Schmorkau
80. Sobołkecy  Zoblitz
81. Spótecy  Spittwitz
82. Sprojcy  Sproitz
83. Stołpno  Stolpen
84. Stanojśćo  Stannewisch
85. Strohwałd  Strahwalde
86. Swońca  Schweinitz
87. Śiboćicy  Sauersdorf
88. Śjerajow  Schirgiswalde an der Granze
89. Tśebz  Trebuz
90. Warnaćicy  Arnsdorf
91. Warnołćicy  Arnsdorf bei Granze
92. Wernarecy  Wehrsdorf
93. Wódreńca  Oedernitz
94. Wołbramocy  Wolmsdorf
95. Wopaka  Oppach
96. Wósek  Ossig bei Granze
97. Wotljehań  Ottenhain
98. Wućkecy  Autschkowitz am Taucher
99. Wuhanćicy  Weigsdorf
100. Wuhelc  Moholz
101. Wutborna  Guteborn
102. Zhorelc  Gorlitz
103. Żahań  Sagan in Schlesien
104. Żitawa  Zittau
105. Banecy  Pannewitz bei Neschwitz
106. Barbuk  Bernbruch bei Kamenz
107. Bart  Baruth
108. Bartna Hora  Baruther Berg
109. Basicy  Baschitz
110. Bazlicy Njemske  Deutsche Baslitz
111. Bazlicy Serske  Wendisch – Baslitz
112. Bedrichecy  Friedersdorf an der Spree
113. Bedrusk  Bederwitz
114. Berfałd  Beerwalde an der Spree
115. Bezdowy  Klein-Partwitz
116. Bjerod  Birkenrode
117. Bjecicy  Pitschwitz
118. Bjeła  Biela bei Kamenz
119. Bjeła Hora  Belgren
120. Bjeła Woda  Weisswaser
121. Bjelcecy  Ebendorfel
122. Bjełecy  Bellwitz
123. Błocane  Plotzen
124. Błohasecy  Bloaschitz
125. Bluń  Bluno
126. Bobolcy Wulke  Gross-Boblitz
127. Bobolcy Małe  Klein-Boblitz
128. Bobolcy Nowe  Neu-Boblitz
129. Bohow  Halbendorf bei Postwitz
130. Bohow  Uebigan
131. Bójscwocy  Klein-Postwitz
132. Boki  Bocka
133. Bólbercy  Bolbritz
134. Bónecy  Binnewitz
135. Boranecy  Bornitz
136. Bórduc  Neu-Driewitz
137. Bórk  Burk bei Budissin
138. Bórk  Burk im Hoyerswerdaer Kreise
139. Bórkamor  Burghammer
140. Boroścowsky młyn  Baruschmuhle bei Tatschwitz
141. Borść  Forstchen
142. Borść Horna  Ober-Forstchen
143. Borść Kriwa  Krumm-Forstchen
144. Borść Mała  Klein-Forstchen
145. Borść Pjesaćna  Sand-Forstchen
146. Borść Słona  Salz-Forstchen
147. Bósecy  Buschwitz
148. Bósericy  Buscheritz
149. Bywość  Bewoschmuhle bei Hoyerswerda
150. Bozankecy  Basankwitz
151. Brana  Brohna bei Malsitz
152. Brjemjo  Bremen
153. Brjezernja  Brusern
154. Brjezank  Briesank
155. Brjezow  Blosau
156. Brjezowka  Halbendorf
157. Brjezynka  Briesink
158. Brjetna  Brothen
159. Brjeżki  Brieschko
160. Brjeźnicy  Briessnitz
161. Broń  Brahne bei Radibor
162. Brusicki Młyn  Brosinkmuhle bei Schwarzkollm
163. Brunecy  Braunsdorf
164. Brusy  Prauske
165. Buda  Buda
166. Budestecy  Postwitz
167. Budesin  Budissin
168. Budesink Mały  Klein-Bautzen
169. Bukecy  Hochkirch
170. Bukojna  Buchwalde
171. Bukójna  Buchwald
172. Bukowka  Buchholz
173. Cympel  Zimpel
174. Ćelchow  Zillichau
175. Ćernsk  Zschernske
176. Ćisk  Zeissig
177. Ćisowa  Zeissholz
178. Ćjeśecy  Zieschitz
179. Ćjeśkecy  Zischkowitz
180. Ćorna  Zschorna bei Kamenz
181. Ćornej  Zschrnitz
182. Ćornow  Zschornau
183. Ćornow  Zschorne
184. Ćorny woreł  Schwarze Adler
185. Ćechoricy  Techritz
186. Ćemericy  Temmeritz
187. Ćichone  Teichnitz
188. Ćjelno  Zschelln
189. Ćjetow  Tetta
190. Dalicy  Dalitz
191. Daranicy  Daranitz
192. Darin  Daren
193. Daśki  Deschka
194. Dazin  Gross-Dehsa
195. Debsecy  Debschitz
196. Debsk  Debschke
197. Delany  Dohlen
198. Demicy  Demitz
199. Demjany  Diehmen
200. Dobernicy  Dobernitz
201. Doberśicy  Doberschitz
202. Dobra  Dohra
203. Dobranicy  Dobranitz
204. Dobricy  Dobritz
205. Dobruśa  Doberschau
206. Dołhaćicy  Dalgowitz
207. Draśicy  trusecy
208. Drjećib  Dretschen
209. Drjenjow  Thrana
210. Drjetwej  Zerra
211. Drjewcy  Driewitz
212. Droby  Droben
213. Drożdżij  Drehsa
214. Drużkecy  Drauschkowitz
215. Dubc  Daubitz
216. Dubo  Dauban
217. Dubrawa  Gross-Dubrau
218. Dubrawka  Klein-Dubrau
219. Dubrawki  Dubrauke
220. Dubrawka Holeśowska  Holsch-Dubrau
221. Dubrawka Łupjanska  Luppsch-Dubrau
222. Dubrink  Dubrink
223. Dyrbach  Durrbach
224. Dżeńkecy  Denkwitz
225. Dżewin  Gross-Duben
226. Dźiwoćicy  Siebitz
227. Dzjeżnikecy  Singwitz
228. Wleśnogrod  Fasanengarten bei Neuwiese
229. Wleźnik  Flessig bei Gutta
230. Fórbark  Zedlig
231. Wlelke  Granze bei Rackelwitz
232. Haj  Grunbusch
233. Halownja  Alaunwerk bei Muskau
234. Mormłyn  Hammermuhle bei Nardt
235. Hamor  Boxberg
236. Hamorść  Hammerstadt
237. Haslow  Dreikretscham
238. Hat  Teiche
239. Hbelsk  Gebelzig
240. Hermanecy  Hermsdorf
241. Hlina  Gleina
242. Hnaśecy  Gnaschwitz
243. Hodzij  Godau
244. Hola (Góla)  Haide
245. Holeśow  Holscha
246. Homelanski Młyn  Hammelmuhle
247. Hora  Gure
248. Hora (Góra)  Berg
249. Hórka  Horke bei Rackelwitz
250. Hórka Delnja  Nieder-Gurik
251. Hórka Hornja  Ober-Gurik
252. Horśow  Horscha
253. Hory  Bergen
254. Hósk  Hoske
255. Hownjow  Oehna
256. Hozena  Hosena
257. Hrodzisćo  Groditz
258. Hrubelćicy  Grubschitz
259. Hruboćicy  Grublitz
260. Hućina  Gutta
261. Hunjow  Uhna
262. Huska  Gaussig
263. Jabłońc  Gablenz
264. Jama  Grube
265. Jamno  Jahmen
266. Janecy  Jannewitz
267. Jatrob  Jetscheba
268. Jasońca  Jessnitz bei Marienstern
269. Jawora  Jauer
270. Jawornik Jauernik
271. Jeńkecy Jenkwitz
272. Jeńśecy  Johnsdorf
273. Jerchecy Jerchwitz
274. Jeśecy  Jaschitz
275. Jitk  Eitrich
276. Jitro  Milstrich
277. Jjelcy  Jidlitz
278. Jjełocy  Eulowitz
279. Jjeżow Jesau
280. Kaćicy  Katschwitz
281. Kamene  Kamenz
282. Kamena  Kamina
283. Kamenej  Kamenau
284. Kanecy  Kannewitz
285. Kanicy  Kanitz Christina
286. Karlin  Karlsbrunn
287. Kaslow  Kasslau
288. Kasow  Quoos
289. Kaśicy  Kaschitz
290. Ketlicy  Kittlitz
291. Khelno  Koln
292. Khójnica  Kunitz
293. Khołm  Kollm
294. Khołme Bjeły  Weiss-Kollm
295. Khołme Ćorny  Schwarz-Kollm
296. Khrósćicy  Krostwitz
297. Khróst  Krosta bei Muskau
298. Kij  Keule bei Muskau
299. Kina Delnja  Nieder-Kaina
300. Kina Hornja Ober-Kaina
301. Kinajcht  Kuhnicht
302. Kislica  Geisslitz bei Klix
303. Kislik  Geisslitz bei Lohsa
304. Klećkec młyn  Kletschkomuhle
305. Kljetno Klitten
306. Klukś  Klix
307. Kobelin  Kobeln bei Muskau
308. Kobelń  Gobeln
309. Koblicy  Koblenz bei Meissnisch
310. Koblicy Koblenz bei Hoyerswerda
311. Kobylica  Koblitz
312. Koćina  Kotten
313. Kołbic  Kolbitz
314. Kołpin  Kolpen
315. Kołwaza  Kohlwesa
316. Komorow Dobry  Kumerau bei Klix
317. Komorow Roztorhany  Kumerau bei Konigswarthe
318. Kóńecy  Kunnewitz
319. Koporcy  Kuppritz
320. Kopśiny  Kopschin
321. Kurniki  Korbigsdorf
322. Korecy  Georgewitz
323. Kortejsky młyn Kortitzmuhle
324. Kortnicy  Kortnitz
325. Korzym  Kirschau
326. Kosericy  Koseritz
327. Koszemy  Kossern
328. Koszula  Kosula
329. Kośla  Kaschel
330. Kotecy  Kotitz
331. Krakecy  Kreckwitz
332. Kralowski młyn  Konigsmuhle
333. Krapow  Krappe
334. Krwawny młyn  Blutmuhle
335. Krebja  Kreba
336. Krinhelecy  Kringelsdorf
337. Króńca  Krunitz
338. Kruświca  Krauschwitz
339. Kśiśow  Krischa
340. Kubśicy  Kubschitz
341. Kukow  Kuckau
342. Kulow  Wittichenau
343. Kulowe  Keule bei Wittichenau
344. Kumśicy  Kumschitz
345. Kundraćicy  Gunthersdorf
346. Kuniewicy  Kunnewitz
347. Kupelje  Marienbad
348. Kupoj  Kaupe
349. Kuty  Hermansdorf
350. Kwaćicy  Quatitz
351. Łahow  Loga
352. Łaz  Lohsa
353. Łazk  Laske
354. Łazowske wowćernje  Lasschaferei bei Uhyst
355. Ledźborcy  Taschendorf
356. Lejen  Lehndorf bei Marienstern
357. Lejno  Lehn
358. Lejno  Lehno
359. Lejno  Geierswalde
360. Lemiśow Lemischau
361. Liboń  Libon
362. Lichań  Leichnam
363. Lindow  Linda
364. Lipić  Lippitsch
365. Lipinki  Leipchen
366. Lipiny  Lippen
367. Ljesa Hora  Lissahorn
368. Ljeskej  Lieska bei Ossling
369. Ljeska  Lieska bie Uhysta
370. Ljesow  Loschau
371. Ljetoń  Litten
372. Łomsk  Lomske
373. Lubachow  Lubachau
374. Lubań Nowy  Neu-Liebel
375. Lubań Stary  Alt-Liebel
376. Lubeńc  Mehltheuer
377. Lubhosć  Liebegast
378. Lubij  Lobau
379. Lubij Stary  Alt-Lobau
380. Luboz  Lubas
381. Lubuś  Laubusch
382. Łućo  Merzdorf
383. Łuh  Luga
384. Łuh (Ług)  Lug
385. Luchow  Laucha
386. Łupoj  Luppe
387. Łusc  Lauske bei Neuschwitz
388. Łusk  Lauske bei Kittlitz
389. Lutobóć  Lutowitz
390. Lutyjecy  Leutwitz
391. Łuwoćicy  Lautitz
392. Malećicy  Maltitz
393. Maleśecy  Malschwitz
394. Małsecy  Malsitz
395. Manjow  Monau
396. Marina Hwezda  Kloster Marienstern
397. Medźwez  Medewitz
398. Meśicy  Meschitz
399. Michałki  Michalken
400. Mikow  Mucka
401. Miłkecy  Milkwitz
402. Miłoraz  Muhlrose
403. Minakał  Milkel
404. Mitki młyn  Mittelmuhle bei Wittichenau
405. Mjerkow  Merkau
406. Mniśonc  Monchswalde
407. Mochołc  Mochholz
408. Mortkow  Mortkau
409. Mosty  Musta
410. Mućow  Maukendorf
411. Mułkecy  Mulkwitz
412. Mużakow  Muskau
413. Myśecy  Mauselwitz
414. Nadźanecy  Nadelwitz
415. Napać  Nappatsch
416. Nart  Nardt
417. Ńebelćicy  Nebelschitz
418. Ńechań  Nechen
419. Ńechorń  Nechern
420. Ńeradecy  Klein-Hahnchen
421. Ńeradk  Neu-Oppitz
422. Ńeswaćidło  Neschwitz
423. Ńezdaśicy  Nedaschitz
424. Ńeznarowy  Eiserode
425. Njemisk  Niemitsch
426. Niwsecy  Nimmschitz
427. Niża Wes  Niesendorf
428. Njecin  Niethen
429. Njemcy  Dorgenhausen
430. Nosaćicy  Nostitz
431. Noslicy Bjełe  Weiss-Nausslitz
432. Noslicy Ćerwene  Roth-Nausslitz
433. Noslicy Ćorne  Schwarz-Nausslitz
434. Nowa Łuka  Neuwiese
435. Nowa Wes  Neudorf an der Spree
436. Nowa Wes  Neudorf bei Konigswarthe
437. Nowa Wes  Neudorf bei Neschwitz
438. Nowa Wes  Neudorf bei Hoyerswerda
439. Nowa Wes  Neudorf bei Rackelwitz
440. Nowa Weska  Neudorfel bei Gutta
441. Nowa Weska  Neudorfel bei Rackelwitz
442. Nowe Mjesto  Neustadt
443. Nuknica  Nucknitz
444. Nydej  Gross-Neida
445. Nydej Mała  Klein-Neida
446. Nydej  Neuda bei Lohsa
447. Oseł  Ossel
448. Pakosnica  Ober-Eulowitz
449. Pacotyn  Schadendorf
450. Palowy  Pohla
451. Panćicy  Panschwitz
452. Panecy  Pannewitz am Taucher
453. Parcow  Gross-Partwitz
454. Pasternak  Pasternakmuhle bei Wittichenau
455. Pjeskecy  Piskowitz
456. Pisany Młyn  Scheckmuhle
457. Plusnikecy  Pliskowitz
458. Poćaplicy  Potschaplitz
459. Połpica  Halbendorf an der Spree
460. Pomorcy  Pomritz
461. Pórśicy  Purschwitz
462. Póstrog  Posthorn
463. Pozdecy  Pasditz
464. Praha  Klein-Prag
465. Praśicy  Praschitz bei Baruth
466. Praskow  Preske
467. Prawoćicy  Prauske bei Gebelzig
468. Prjećecy  Prischwitz
469. Prutecy  Prautitz bei Krostwitz
470. Pśezdrjeń  Brosa
471. Pśiśecy  Preischwitz
472. Pśiwćicy  Preititz
473. Psowy  Oppitz
474. Publik  Publik
475. Rabocy  Rabitz
476. Radyśow Wulki  Gross-Radisch
477. Radyśow Mały  Klien-Radisch
478. Radwor  Radibor
479. Rachlow  Rachlau
480. Rachlow  Rachlau bei Hoyerswerda
481. Rakecy  Konigswartha
482. Rakojdy  Rackel
483. Ralwicy  Ralwitz
484. Ranćik  Rehnsdorf
485. Raśow  Raschau
486. Ratarecy  Rattwitz
487. Ratska  Ratzen
488. Rjezak  Rjesakm bei Schwarzkollm
489. Rjeźna  Roschen
490. Rodecy  Rodewitz
491. Roholn  Riegel
492. Roli Młyn  Rollmuhle
493. Rowno  Rohne
494. Rozwodecy  Rodewitz bei Postwitz
495. Różant  Rosenthal
496. Rożany  Rosenbain
497. Rudej  Rauden
498. Rychwałd Reichwalde
499. Salow  Salau
500. Sćeńca  Steinitz
501. Scijecy  Stiebitz
502. Śedaje Młyn  Schildaer Muhle
503. Śerne Pompy  Schwarze Pumpe
504. Semichow  Semichau
505. Sepśecy  Schopsdorf
506. Sernjane  Zerne
507. Skanecy  Kannewitz bei Hochkirch
508. Skarbiśecy  Skerbersdorf
509. Skaskow  Skaske
510. Slepo  Schleife
511. Słónkecy  Schlungwitz
512. Smećkecy  Schmeckwitz
513. Smerdźaca  Schmerlitz
514. Smjelna  Schmolln
515. Smochćicy  Schmochtitz
516. Smolicy  Schmole
517. Sobołsk  Zoblitz
518. Sokolca  Sokulahora
519. Serłuha  Sauerluge bei Schmeckwitz
520. Sowricy  Soritz
521. Spaleno  Brand
522. Spalje  Spohla
523. Splósk  Pielitz
524. Sprejcy  Spreewitz
525. Sprjowy  Sprei
526. Stachow  Stache
527. Starik  Altmuhle bei Muhlrose
528. Stróża  Warte bei Klix
529. Stróża Warte bei Sarchen
530. Stróżiśćo  Stroschitz
531. Stweśno  Peschen
532. Sółśecy  Solschwitz
533. Sułśecy  Solschwitz
534. Swińernja  Schweinerdeu
535. Śekecy  Scheckwitz
536. Śeśow  Zescha
537. Śiboj  Scheibe
538. Śołćikec Młyn  Scholtschikmuhle
539. Śpikawy  Spittel auf der Karte
540. Śpitalnje  Spittel
541. Śtyri Duby  Viereichen
542. Śunow  Schonau
543. Taćecy  Tatschwitz
544. Tomaśow  Thomaswalde
545. Torno  Torno
546. Tradow  Trado
547. Tranje  Thrana
548. Trebichow  Trebichau
549. Trebeńca  Steindorfel
550. Trebin  Trebendorf
551. Trupin  Truppen
552. Trusecy  Trauschwitz
553. Tsi Żony  Dreiweibern
554. Trelany  Strehla
555. Tućicy  Tautewalde
556. Tumicy  Thumitz
557. Turjo Tauer
558. Tyhelk  Tiegling
559. Wadecy  Waditz
560. Wałno  Walno bei Nieder-Gebelzig
561. Praskowy Młyn  Wassenburger Muhle
562. Wawicy  Wawitz
563. Welećin  Wilthen
564. Welkow Wulki  Gross-Welka
565. Welkow Mały  Klein-Welka
566. Welkowy  Welkau
567. Wesel  Wessel
568. Wichowy  Weicha
569. Wjeska  Lucknitz
570. Wjeteńca Sucha  Durre Wietnitz
571. Wjetrow  Wetterau
572. Wochozy  Nochten
573. Wojerecy  Hoyerswerda
574. Wólśinca  Oelsa bei Lubau
575. Wólśinka Delna  Nieder-Oelsa
576. Wólśinka Horna  Ober-Oelsa
577. Wólśinka Kemeńtna  Stein-Oelsa
578. Wólśinkec Młyn  Wolschinkmuhle
579. Womjatk  Womjatk
580. Wopaleń  Oppeln
581. Worcyn  Wurschen
582. Worklecy  Rackelwitz
583. Wósek Wulki Gross-Hahnchen
584. Wóslića Hora  Eselsberg
585. Wóslink  Ossling
586. Wóspork  Weissenberg
587. Wotrow  Ostro
588. Wućkecy  Auschkowitz
589. Wudwor  Hofchen
590. Wujer  Unwurde
591. Wujezd Horni  Uhyst am Tache
592. Wujezd Delni  Uhyst an der Spree
593. Wujezd  Breitendorf
594. Wujeżk Kozacy  Ziegenwuischke
595. Wujeżk  Wuischke
596. Wukranćicy  Weigersdorf
597. Wunśow  Wunsche
598. Wuricy  Auritz
599. Wuskidz  Weisskeisel
600. Wusoka  Weissig
601. Wusokej  Weissig bei Hoyerswerda
602. Wutołćicy  Weidlitz
603. Zabrod  Sabrot
604. Zagor  Sagar
605. Zahor  Berge
606. Zajdow  Saida
607. Załhow  Salga
608. Zamosty  Zweibrucken
609. Zarjeć  Saritsch
610. Zder  Sdier
611. Zdżar  Sohra
612. Zdżarki  Sarka
613. Zdżary  Gross-Sarchen
614. Zdżary  Sarchen
615. Złycin  Litschen
616. Zubernica  Gross-Sauberitz
617. Zubernica Mała  Klein-Sauberitz
618. Żićeń  Seitschen
619. Żidow  Seidau Vorstadt von Budissin
620. Żidzino  Seidewinkel
621. Żornoseki  Sornssig

 

Wenedowie: Toponimia a zachodni zasięg osadnictwa Słowian

Wstęp

Toponimia to nauka zajmująca się nazwami miejsc, np. nazwami osad ludzkich – miast, wsi, przysiółków, nazwami państw i krajów, nazwami rzek i jezior (hydronimia), lasów, pól, gór (oronimia), a nawet nazwami miejskimi (urbanonimy), nazwami ulic czy placów.
Nazwy te mogą wiele powiedzieć o regionie zamieszkania przez daną społeczność, zarówno etniczną jak i nawet zawodową. Od rodzaju praktykowanego zawodu przyjęły swe nazwy liczne miejscowości położone w Polsce. Na przykład od zawodu kowala powstały miejscowości o nazwach: Kowale, Kowalów, Kowalewo. Od nazwy zawodu łagiewnika (rzemieślnika wytwarzającego naczynia) istnieją miejscowości o nazwach: Łagiewniki.

Dość częste są nazwy nawiązujące do etnosu, np.: Rawa Ruska, Uście Ruskie (obecnie: Uście Gorlickie), Żydowo, Czechów, Lipinki Łużyckie, Polska Cerekiew. Na terenie państw niemieckich również istniały tego typu nazwy, których człony bądź przymiotniki powstały od nazw etnosów, często niezwiązanych z samymi Niemcami. Do najbardziej popularnych nazw należą te, które pochodzą od nazw Słowian, zwanych w Niemczech historycznie mianem Wenden (pol. Wenedowie) lub Winden (pol. Winidowie). Zazwyczaj jest tak, że niemiecka nazwa Wenden dotyczy Słowian zamieszkujących północne kraje niemieckie (bądź niegdyś do Niemiec należące), zaś określenie Winden dotyczy Słowian z południowych krajów niemieckich (współczesnych i dawnych). Toponimów odnoszących się do tych określeń jest w Niemczech, Austrii, a także w innych państwach niegdyś rządzonych przez Niemców, bardzo wiele. Nazwy te wskazują miejscowości i terytoria historycznie zamieszkałe przez Słowian. Nadane one zostały przez niemieckich zwierzchników ziem zamieszkałych przez Słowian. Dlatego na ich podstawie można określić historyczny zasięg osadnictwa słowiańskiego. Ponieważ nie sposób omówić w jednym artykule wszystkich nazw związanych z wyrazami „Wenden” i „Winden”, w niniejszym opracowaniu ograniczyłem się tylko do nazw zawierających przymiotniki „Wendisch” (pol. Wendyjski / Słowiański) oraz „Windisch” (pol. Windyjski / Słowiański). Toponimy o członach „wenden”, „winden”, „wend”, „wind” itp. pozostawiam na ewentualne przyszłe artykuły. Opisy miejscowości zawierają odnośniki do Wikipedii w poszczególnych językach (głównie niemieckim i polskim) z informacjami na ich temat.

Oprócz tego toponimów z członami „wend / wind” istnieją także inne nazwy wskazujące na słowiańską etymologię niemieckich miejscowości. Do takich toponimów należą bez wątpienia niemal wszystkie nazwy ze słowiańską końcówką „-itz” lub „-ow”, a w licznych przypadkach „-au” czy „-in”. Niedawno powstał na ten temat krótki artykuł Kamila Dudkowskiego oparty na niemieckich opracowaniach, zawierający kilka interesujących map toponimów o różnych członach. [1]
Mój artykuł nie obejmuje tematu całościowo i ogranicza się tylko do niemieckich toponimów zawierających wspomniane przymiotniki związane ze Słowianami. Zagadnienie uzupełniam mapą Niemiec z zaznaczonymi miejscowościami te przymiotniki zawierające. W drugiej części artykułu skupiam się na południowo-zachodnim obszarze osadnictwa słowiańskiego i nawiązuję do podobnych nazw etnicznych oraz toponimów, znanych na tamtym terenie w odległej starożytności. Ta część również zawiera dość ciekawą mapę.

Przymiotniki „Wendisch” i „Windisch” znane są nie tylko z terenu Niemiec i Austrii, ale także z terytoriów współczesnych państw słowiańskich. Mowa tu o państwach i krajach, które w przeszłości rządzone były przez Niemców i które zamieszkiwali (i nadal zamieszkują) Słowianie. To właśnie ze względu na ich osadnictwo, dane miejscowości otrzymały nazwy z wyżej wymienionymi przymiotnikami. Do tych państw zaliczają się: Czechy, Polska i Słowenia.

Część I

Toponimy z przymiotnikiem „Wendisch”:

N I E M C Y :

Badenia-Wirtembergia:
Wendischenhof – wieś w gminie Dörzbach, pow. Hohenlohekreis. Jedyna miejscowość w Badenii-Wirtembergii, której człon posiada przymiotnik Wendisch , a nie Windisch. Zaledwie kilkanaście kilometrów od Windischenhof na północny-zachód położona jest miejscowość Windischbuch. W promieniu zaledwie 40 km są jeszcze: Windisch-Bockenfeld, Windisch-Brachbach i Windischenbach – wszystkie omówione poniżej.

Brandenburgia:
Wendisch Borschütz – miejscowość wchodząca w skład Altenau i wraz z nią będąca częścią miasta Mühlenberg/Elbe w pow. Elbe-Elster, Wiki/niem.
Wendisch Buchholz (obecnie od 1937 r. Märkisch Buchholz) – najmniejsze miasto w Brandenburgii, położone w pow. Dahme-Spreewald, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rietz (dlnłuż. Rěc) – wieś gminna w pow. Landkreis Oder-Spree (pol. Odra-Sprewa), Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rietz Siedlung – osiedle położone 3 km na południowy-wschód od wsi Wendisch Rietz.
Wendisch Warnow (obecnie od 1937 r. Klein Warnow) – dawna wieś, obecnie część miasta Karstädt, pow. Prignitz.

Dolna Saksonia:
Wendisch Evern – wieś gminna położona 3 km na południowy-wschód od Lüneburga w Wendlandzie, pow. Lüneburg, Wiki/niem. , Wiki/pol.

Meklemburgia-Pomorze Przednie:
Wendisch Baggendorf – wieś gminna w pow. Vorpommern-Rügen (pol. Pomorze Przednie-Rugia), Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendischhagen – część miasta Malchin, pow. Mecklenburgische Seenplatte (pol. Pojezierze Meklemburskie).
Wendisch-Langendorf – nadmorska wieś w gminie Gross Mohrdorf, pow. Vorpommern-Rügen (pol. Pomorze Przednie-Rugia).
Wendisch Priborn – wieś w gminie Ganzlin, pow. Ludwigslust-Parchim, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Wendisch Rambow – wieś w gminie Bad Kleinen, pow. Nordwestmecklenburg, położona pomiędzy Wismarem, a Schwerinem.
Wendisch Waren – niegdyś osobna wieś, od 2012 r. dzielnica miasta Goldberg, pow. Ludwigslust-Parchim, Wiki/niem. , Wiki/pol.

Saksonia:
Wendischbaselitz (grnłuż. Serbske Pazlicy) – łużycka wieś w gminie Nebelschütz, pow. Bautzen (pol. Budziszyn), Wiki/niem.
Wendischbora – miejscowość wchodząca w skład miasta Nossen, pow. Meissen (pol. Miśnia), Wiki/niem.  
Wendischcarsdorf (obecnie od 1937 r. Karsdorf) – część miasta Rabenau pod Dreznem, pow. Sächsische Schweiz-Osterzgebirge.
Wendisch-Cunnersdorf (grnłuż. Serbske Kundraćicy) – niegdyś osobna wieś, od 1994 r. część miasta Löbau w pow. Görlitz na Łużycach, położona tuż obok Wendisch-Paulsdorf,  Wiki/niem.
Wendischfähre – wieś nad Łabą, blisko granicy z Czechami, należy do gminy Rathmannsdorf, pow. Sächsische Schweiz-Osterzgebirge, Wiki/niem.
Wendisch-Paulsdorf (grnłuż. Serbske Pawlecy) – niegdyś osobna wieś, od 1994 r. część miasta Löbau w pow. Görlitz na Łużycach, położona tuż obok Wendisch-Cunnersdorf, Wiki/niem.
Wendisch-Rottmannsdorf (obecnie od 1937 r. Rottmannsdorf) – kiedyś odrębna miejscowość, od 1996 r. dzielnica miasta Zwickau, Wiki/niem.
Wendishain – część miasta Hartha, pow. Mittelsachsen (pol. Środkowa Saksonia). Miejscowość umieszczona w spisie wyjątkowo, jako że jest jedyną miejscowością o bliźniaczym członie „Wendis-”.

Saksonia-Anhalt:
Wendisch-Börgitz – mała miejscowość wchodząca w skład Börgitz i wraz z nim będąca częścią miasta powiatowego Stendal.
Wendischbrome – mała osada położona tuż przy granicy z Dolną Saksonią, dwa kilometry od dużej wsi Brome w Dolnej Saksonii. Osada leży w gminie Jübar, pow. Altmarkkreis Salzwedel, Wiki/niem.  
Wendischhorst – wieś w gminie Dähre, pow. Altmarkkreis Salzwedel, położona blisko granicy z Dolną Saksonią.
Wendisch-Kirchhof – mała miejscowość nad Hawelą, tuż przy granicy z Brandenburgią, będąca częścią miasteczka Havelberg, pow. Stendal.

P O L S K A :
Wendisch Buckow (obecnie Bukowa, kaszub. Bùkòwa) – dawna wieś słowińska, położona w gminie Smołdzino, pow. słupski, woj. pomorskie.  Wiki/pol. , Wiki/niem.
Wendisch Buckow (obecnie Bukowo) – wieś w gminie Polanów, pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem. 
Wendisch Karstnitz (obecnie Karznica, kaszub. Kaszëbskô Karznica) – osada w gminie Potęgowo, pow. słupski, woj. pomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem. 
Wendisch Musta (obecnie Mosty, łuż. Mosty) – nieistniejąca wieś, której pozostałości znajdują się w gminie Przewóz, pow. żarski, woj. lubuskie, Wiki/niem.
Wendisch Silkow (obecnie Żelkowo, kaszub. Żelkòwa lub Kaszëbsczé Zelkòwò) – dawna wieś słowińska, położona w gminie Główczyce, pow. słupski, woj. pomorskie, Wiki/pol. , Wiki/niem.

Toponimy z przymiotnikiem „Windisch”:

N I E M C Y :

Badenia-Wirtembergia:
Windisch-Bockenfeld – dawna wieś wchodząca w skład gminy Leuzendorf, a dziś wraz z nią będąca częścią miasta Schrozberg, pow. Schwäbisch Hall, tuż przy granicy z Bawarią.
Windisch-Brachbach – osada, która obecnie należy do dzielnicy Obersteinach miasta Ilshofen, pow. Schwäbisch Hall.
Windischbuch – dawna wieś gminna, będąca obecnie częścią miasta Boxberg, pow. Main-Tauber-Kreis. Osada istniała już w VI wieku. Nazwę wsi tłumaczy się jako „Słowiański Buk”. Związek z bukiem potwierdza herb z wizerunkiem tego drzewa. Wiki/niem.
Windischenbach – wieś w gminie Pfedelbach, pow. Hohenlohekreis, Wiki/niem.
Windischenbach – krótki, bo zaledwie  3,7-kilometrowy potok, przepływający w pobliżu miejscowości o tej samej nazwie oraz przez Pfedelbach i Öhringen, pow. Hohenlohekreis, Wiki/niem.

Bawaria:
Windischbergerdorf – część miasta Cham, pow. Cham, położona we wschodniej części landu, niedaleko granicy z Czechami. Wiki/niem.
Windischbuchen – wieś w gminie Eichenbühl, pow. Miltenberg, na samej granicy z Badenią-Wirtembergią.
Windischengrün – część miasta Schauenstein, pow. Hof.
Windischenhaig – dzielnica miasta Kulmbach, pow. Kulmbach, Wiki/niem.
Windischenlaibach – część miasta Speichersdorf, pow. Bayreuth.
Windischeschenbach – miasto w pow. Neustadt an der Waldnaab, niedaleko granicy z Czechami, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windischgaillenreuth – część miasta Ebermannstadt, pow. Forchheim.
Windischhausen – część miasta Treuchtlingen, pow. Weissenburg-Gunzenhausen, Wiki/niem.
Windischletten – część miasta Schesslitz, pow. Bamberg, Wiki/niem.

Turyngia:
Windischholzhausen – dawniej osobna miejscowość, a od 1994 r. dzielnica Erfurtu – stolicy Turyngii, Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windischenbernsdorf – dawniej osobna miejscowość, a od 1923 r. dzielnica miasta Gera, Wiki/niem.
Windischleuba – wieś i gmina w pow. Altenburger Land, Wiki/niem. , Wiki/pol.

A U S T R I A :
Windisch Baumgarten – część miasta Zistersdorf w kraju związkowym Dolna Austria, w pobliżu granicy ze Słowacją i Czechami.
Windisch Bleiberg (słoweń. Slovenji Plajberk lub Slovenj Plajberg lub Svinčnica) – miejscowość w gminie Ferlach, pow. Klagenfurt-Land w Karyntii, w pobliżu granicy ze Słowenią. Do dziś ok. 38% mieszkańców stanowią Słoweńcy. Wiki/niem.
Windischgarsten – gmina w pow. Kirchdorf an der Krems, Górna Austria. Znany kurort. Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windisch-Matrei (obecnie: Matrei in Osttirol) – miejscowość i gmina w Tyrolu Wschodnim. Wiki/niem. , Wiki/pol.
Windisch-Minihof – wieś w gminie Minihof-Liebau, pow. Jennersdorf, w kraju związkowym Burgenland, w pobliżu granicy ze Słowenią i Węgrami. Wiki/niem.

C Z E C H Y :
Windisch Kamnitz (obecnie: Srbská Kamenice) – wieś i gmina w pow. Děčín, w kraju usteckim (Ústecký kraj), nazwa związana jest z Serbołużyczanami, Wiki/czes. , Wiki/niem.

P O L S K A :
Windisch-Marchwitz – (wcześniej niem.: Polnisch Marchwitz oraz Smarchow, pol. hist. Smarchów Polski, obecnie: Smarchowice Śląskie) – wieś w gminie Namysłów, pow. namysłowski, woj. opolskie, Wiki/pol.

S Ł O W E N I A :
Windisch-Feistritz (obecnie: Slovenska Bistrica) – miasto i gmina w słoweńskim regionie Styria (Štajerska). Wiki/słoweń. , Wiki/pol. , Wiki/niem.
Windischgrätz (także: Windischgraz lub Windisch-Graz, dosłownie: Slowenisch Graz, obecnie: Slovenj Gradec) – miasto w słoweńskim regionie Styria (Štajerska), Wiki/słoweń. , Wiki/pol. , Wiki/niem.

S Z W A J C A R I A :
Windisch (w starożytności: Vindonissa) – gmina w północnej Szwajcarii, w kantonie Argowia, w okręgu Brugg. Miejscowość wymieniona jest w spisie wyjątkowo. Nazwa gminy nie jest bowiem przymiotnikiem i nie zawiera drugiego członu będącego rzeczownikiem. Jednakże nazwa tej miejscowości związana jest z drugą częścią niniejszego opracowania nawiązującego do nazw starożytnych z terenu Alp i okolic. Wiki/pol. , Wiki/niem.

W przypadku Niemiec obrazowo przedstawia się poniższa mapka, gdzie nazwy miejscowe z przymiotnikiem „Wendisch” oznaczone są czerwonymi punktami, a nazwy z przymiotnikiem „Windisch” punktami czarnymi.
Zwraca uwagę daleko wysunięte osadnictwo słowiańskie na terenie Niemiec, a zwłaszcza w Bawarii i co zaskakujące – w Badenii-Wirtembergii . Oba kraje to dwa najbardziej na południe wysunięte landy Niemiec.

Mapa 1. Niemcy: nazwy miejscowe z przymiotnikami „Wendisch” (czerwone punkty) oraz „Windisch” (czarne punkty).

Część II
Wenetowie i Winidowie znani ze starożytności

Według powszechnie przyjętej narracji historycznej, Słowianie (Winidowie) pojawili się na terenie Bawarii, Austrii, Słowenii czy północno-wschodnich Włoch dopiero w VI/VII w. Następstwem osadnictwa Słowian są nazwy z przymiotnikiem „Windisch-” w tychże krajach, a także w odległej Badenii-Wirtembergii. Miałem okazję już wspomnieć w innym artykule o wczesnośredniowiecznych słowiańskich plemionach z terenu Bawarii (Górna Frankonia i Górny Palatynat). Ich nazwy to: Moinwinidzi (łac. Moinvinidi lub Moin-Winidi) oraz Radanzwinidzi (łac. Radanzwinidi lub Ratanz-Winidi). [2]  Wspomina o tym dokument cesarza Ludwika I Pobożnego wydanego dla biskupa Würzburga w latach 826-830. Choć plemiona te uległy dawno temu zniemczeniu, ich zamieszkanie na terenie Bawarii nie budzi wątpliwości.
Do dnia obecnego natomiast, Słowianie zamieszkują Włochy, a dokładnie prowincję Friuli-Wenecja Julijska, przylegającą bezpośrednio do Słowenii. Słowianie reprezentowani tam są przez mniejszość słoweńską, wyróżniającą się własnym językiem, strojem oraz tradycją. W przeszłości ludność słowiańska zamieszkiwała dużo większy obszar tej prowincji. Region ten zwany jest do dziś potocznie mianem „Schiavonia”, a w czasach Republiki Wenecji stanowił jej administracyjną prowincję. Słowiańska grupa narodowościowa zamieszkiwała w przeszłości nadmorską dzielnicę słynnego „miasta na wodzie” – Wenecji, zwaną „Riva degli Schiavoni” (pol. Nadbrzeże Słowiańskie). Położona ona była w dawnym kwartale sklawińskiej gminy kupieckiej, naprzeciw Pałacu Dożów i Placu Św. Marka. O słowiańskich mieszkańcach Wenecji mówi też budynek bractwa Scuola di San Giorgio degli Schiavoni ufundowany pod koniec XV wieku, który w XIX wieku stał się jednym z najsłynniejszych miejsc pielgrzymkowych dla artystów. [3]  Co ciekawe: zamieszkiwanie prowincji zwanej Wenecją (wł. Veneto) przez Słowian, których historyczna nazwa to „Wenedowie”, wydaje się w tym konkretnym przypadku zbiegiem okoliczności. Jednak czy na pewno?

W bardzo odległej starożytności obszar ten zamieszkiwał lud o nazwie Wenetowie. Ten etnonim jest praktycznie identyczny z nazwą Słowian – Wenedowie / Wendowie. Według wielkiego greckiego historyka Herodota, nadadriatyccy Wenetowie przybyli ze wschodu Europy. Jak podaje Wikipedia: „Najnowsze badania wskazują jednak na pochodzenie ludu z Europy Środkowej…”. Lud ten, uznawany za Indo-Europejczyków, miał przybyć na tamtejsze ziemie około 950 r. p.n.e. Zatem istnieje silne prawdopodobieństwo jego pokrewieństwa z Wenedami z Europy Środkowej. A jeśli uznać tych ostatnich za Słowian (co według mnie jest słuszne), [2]  to wniosek jawi się taki: Wenetowie z Italii także mieli prasłowiańskie korzenie. Pewną przesłanką przemawiającą za kontaktami Wenetów nadadriatyckich z Wenedami środkowoeuropejskimi są dowody w postaci wyrobów materialnych znalezionych w grobach nadadriatyckich. Wenetowie z Italii mieli bowiem używać bałtyckiego bursztynu.

Sprawa jest tym bardziej ciekawa, gdyż w starożytności, na północ od wspomnianej prowincji Friuli-Wenecja Julijska znajdował się region zamieszkiwany przez inny lud o podobnej nazwie. Starożytni Vindelici (pol. Windelikowie), bo o nich mowa, powszechnie uważani są za plemię celtyckie. Zajmowali oni teren obecnej północnej Szwajcarii, austriackiego Vorarlbergu i Tyrolu, niemieckiej południowej Badenii-Wirtembergii i południowo-zachodniej Bawarii. W dawnych pismach występują pod nazwami: Vindelici, Vindolici i Vindalici. [4]  Na marginesie: te ostatnie określenie najsilniej kojarzy się z Wandalami (łac. Vandali), ludem również środkowoeuropejskim, utożsamianym także z Wenedami, a tym samym ze Słowianami. [2]
Krainę plemienia nazywano Vindelicia, a na jej terenie znajdowały się miasta, które w rzymskich dokumentach nawiązywały do nazwy etnosu. Największym i najważniejszym miastem była Augusta Vindelicorum (obecny Augsburg w Bawarii) położona nad rzeką Lech (również swojska nazwa). Poza tym była Vindonissa (obecnie wspomniana powyżej gmina Windisch w Szwajcarii) i daleko na wschodzie – co zagadkowe – poza siedzibami plemienia, znajdowała się Vindobona (dzisiejszy Wiedeń). [5]  Ten ostatni przykład wskazuje, że nazwa plemienia mogła rozciągać się na wszystkie ludy zamieszkujące wzdłuż Alp o tym samym pochodzeniu. Pokrywałoby się to z przedstawionymi powyżej toponimami o przymiotniku „Windisch” . Tym samym wskazywałoby na zamieszkiwanie starożytnych Windelików dokładnie na tym samym obszarze, na którym w średniowieczu mieszkali słowiańscy Winidowie (niem. Winden). W związku z tym nasuwają się pytania:
– czy starożytni Vindelici to średniowieczni słowiańscy Winidowie?
– czy starożytni nadadriatyccy italscy Wenetowie rzeczywiście byli spokrewnieni ze środkowoeuropejskimi Wenedami?
– czy starożytni nadadriatyccy italscy Wenetowie byli tym samym ludem, co alpejscy Vindelici?
– czy wszystkie wspomniane ludy były Słowianami?

Odpowiedzi na te pytania są otwarte. Jednakże o osadnictwie Słowian w zamierzchłych czasach pisali już w XIX i na początku XX wieku wybitni polscy historycy. Należał do nich Wilhelm Bogusławski, który m.in. dogłębnie analizował relację Jordanesa, opisującą obszar zamieszkania Wenetów (Słowian). [6]
Jordanes – historyk żyjący w VI w. pisał tak:

„Sklawenowie siedzą na obszarze od grodu Noviodunum i jeziora określanego jako Mursjańskie, po rzekę Danaster [Dniestr – przyp. A.L.], a na północy po Wisłę…” [7]

Bogusławski uważał, że Jezioro Mursjańskie w pierwotnych tekstach zapisane było jako „Jezioro Musjańskie” (łac. Lacus Musianus) i że dziś zwie się ono Jeziorem Bodeńskim (niem. Bodensee). Jezioro te miało także jeszcze inną nazwę, o czym piszę poniżej. Nazwę położonego nad tym jeziorem miasta Bregencja (niem. Bregenz) w Austrii łączy ze słowiańskim „brzegiem”, nazywając miasto „Bregańcem”. Co zaskakujące: w języku czeskim nazwa miasta brzmi „Břežnice” i wywodzi się właśnie od słowiańskiego wyrazu „brzeg”. W starożytności miasto nosiło nazwę Brigantium, którą to nazwę wywodzi się od celtyckiego plemienia Brygantów. Nazwę plemienną próbuje się natomiast wywodzić od różnych słów celtyckich przypominających człony „brig”, „brigan” lub od bóstwa kobiecego. [8]
Etymologia miasta wywodząca nazwę od słowiańskiego „brzegu” zdaje się być bardziej sensowniejsza, tym bardziej, iż w języku niemieckim główny człon nazwy to „breg”.
Tereny położone nad Jeziorem Bodeńskim, za zamieszkałe pierwotnie przez Słowian uważał także Wojciech Kętrzyński. W swym zapomnianym przez rodaków opracowaniu z przełomu XIX i XX wieku pt. „O Słowianach mieszkających niegdyś między Renem a Łabą, Salą i czeską granicą” podaje on wiele słowiańsko brzmiących toponimów położonych w Badenii-Wirtembergii, Bawarii, Austrii, Szwajcarii, a nawet w Liechtensteinie. [9]  Zwraca również uwagę na bardzo istotną rzecz związaną z nazwą innej znanej miejscowości położonej nad Jeziorem Bodeńskim. Mowa tu o mieście Konstancja (niem. Konstanz) w Niemczech (Badenia-Wirtembergia). Autor podaje, że przez lata w niemieckich dokumentach nazwa tego miasta posiadała typowo słowiańskie brzmienie. W języku niemieckim była to postać „Kostnitz”, w dawnej mowie polskiej „Kostnica”. Czesi do dziś nazywają te miasto „Kostnice” z typową słowiańską końcówką „-ice”. [10]  Niemieckojęzyczna Wikipedia podaje, iż nazwa „Kostnitz” funkcjonująca przez wiele wieków w literaturze, powstała w wyniku pomyłki i przekręcenia liter w dokumentach. Tego typu tłumaczenie nie jest niczym nowym. Wszystkie bowiem zapisy łączące Słowian ze starożytnymi Wenedami, Wandalami i innymi ludami znanymi ze starożytnej historii, uważane są za pomyłki, omyłki, błędy pisarskie i drukarskie, wymysły, „ukolorowania”, bajania czy także celowe kłamstwa. Taka argumentacja odbiega od naukowego, uczciwego i rzetelnego podejścia do warsztatu źródłowego. Zwracam uwagę Czytelników, że wiele nieprawdopodobnych z punktu widzenia teorii allochtonistycznej, dawnych relacji pisanych, z zasady trafia do szuflady z napisem „Pomyłki, omyłki i błędy”. Trafiają tam, gdyż nie pasują do teorii o późnym przybyciu Słowian do Europy i późnym pojawieniu się ich na kartach historii.
Wracając do „Kostnicy”, niemieckojęzyczna Wikipedia podaje także, że w 1908 r. w berlińskiej dzielnicy Wilmersdorf zmieniono nazwę ulicy z „Kostnitzer Strasse” (pol. Ulica Kostnicka) na „Konstanzer Strasse” (pol. Ulica Konstancka). [11]  Nazwa ta została zmieniona ze względu na rugowanie słowiańskości z niemieckich toponimów. Ówczesnym (i współczesnym także) Niemcom nie mieściło się bowiem w głowie, że nazwa miasta nad Jeziorem Bodeńskim może mieć słowiańskie brzmienie i co gorsza – słowiański źródłosłów.
Przekonany o zamieszkiwaniu starożytnej Germanii przez Słowian był również Konstanty Moes-Oskragiełło, prekursor wegetarianizmu w XIX wieku na terenie ziem polskich. Wspominał on o tym w swej książce „Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny”. Uważał wręcz, że cała starożytna Germania była słowiańska i że wszystkie nazwy topograficzne z terenu całych Niemiec mają pochodzenie słowiańskie. [12]
Do ciekawostek należy też fakt, iż w austriackich krajach – Salzburgu i Tyrolu Wschodnim oraz częściowo we włoskim Tyrolu Południowym leży pasmo górskie, będące częścią Wysokich Taurów, o nazwie Venedigergruppe. Najwyższym szczytem tego pasma jest Grossvenediger. Dość zabawna jest próba wytłumaczenia nazwy tego szczytu:

„W dosłownym tłumaczeniu nazwa szczytu oznacza „Wielki Wenecjanin”. Pochodzenie tej nazwy nie jest jasne. Jest ono zapewne związane z nazwą Wenecji (niem. Venedig). Według jednej z hipotez do południowych jego stoków mieli dawniej docierać kupcy weneccy. Według alternatywnej hipotezy nazwa szczytu pochodzi stąd, że przy bardzo dobrej przejrzystości powietrza miałby on być widoczny z odległej o 185 km Wenecji, co jednak nie znajduje potwierdzenia w faktach”. [13]

Nazwa ta, z następującą po „V” samogłoską „e” odbiega od drugiej samogłoski z nazwy Windelików i wspomnianych łacińskich nazw miast. Jednakże, na terenie Windelików znajduje się wspominane Jezioro Bodeńskie, którego część zwana była w starożytności jako Lacus Venetus. Nazwę tę zapisał Pomponiusz Mela w roku 43 n.e. na określenie tzw. górnej części jeziora (niem. Obersee). [14]

Jak to wszystko interpretować? Nie chcę niczego narzucać Czytelnikom, ale według mnie istnieje prawdopodobieństwo, że alpejscy Windelikowie i nadadriatyccy Wenetowie to ten sam lud. Istnieje także prawdopodobieństwo, iż oba ludy były w jakimś stopniu spokrewnione ze Słowianami lub, że były po prostu Słowianami. Daleki zachodni zasięg osadnictwa Słowian może dziwić. Jednakże niemieckie toponimy z przymiotnikami „Wendisch” i „Windisch” wyraźnie pokazują dokąd ono sięgało. Osadnictwo słowiańskie na terenach Bawarii i Hesji jest poświadczone także źródłowo. Zamieszkiwanie Słowian w Tyrolu Wschodnim potwierdzają dodatkowo badania genetyczne oraz słowiańskie nazwy pastwisk, co wykazali austriaccy naukowcy i o czym pisałem w artykule „Języki słowiańskie a haplogrupa R1a1”. [15]

Zwraca uwagę mieszanie się starożytnych nazw z członami „Venet-” i „Vind-” na terenie od Adriatyku po ziemie na północ od Alp. Zwraca uwagę także mieszanie się tych nazw ze współczesnymi toponimami o przymiotnikach „Windisch”. Wyraźnie obrazuje to poniższa mapka:

Na podstawie mapy nr 2 można mniemać, iż nazwa pasma górskiego Venedigergruppe oraz nazwa szczytu Grossvenediger związane są z nazwą plemienną Wenetów. Góry te są geograficznym łącznikiem pomiędzy przybliżonym obszarem zamieszkania Wenetów, a przybliżonym obszarem zamieszkania Windelików. W tym kontekście może wydawać się, że oba plemiona to w gruncie rzeczy ten sam lud, nazywany raz za pomocą członu „Wen-”, a raz za pomocą członu „Win-”. We wczesnym średniowieczu ziemie Windelików, Wenetów jak i obszar Austrii, na którym położone są wymienione góry, zamieszkują Słowianie. Zowią się oni mianem „Winden” oraz mianem „weneckich Słowian”, a region zamieszkania tych drugich to „Venezia Schiavonia”.
Choć w niniejszym artykule skupiłem się na współczesnych nazwach związanych z przymiotnikami „Wendisch” i „Windisch”, to na koniec dodatkowo chciałbym dla ciekawości przytoczyć sześć innych nazw. Spośród wielu toponimów z terenu Alp posiadających postać nie-germańską, te brzmią wyjątkowo zagadkowo lub nawet swojsko:
– Blasenka – szczyt w Vorarlbergu (Austria), 2010 m n.p.m.
– Greben – mała miejscowość w Vorarlbergu (Austria), położona między wsiami Bezau i Reuthe.
– Holenke – szczyt w Vorarlbergu (Austria), 2044 m n.p.m.
– Orsanka – mała osada położona pod miastem Götzis w Vorarlbergu (Austria).
– Schmiecha – rzeka w Badenii-Wirtembergii (Niemcy), na północ od J. Bodeńskiego, 41 km długości, dopływ Dunaju.
– Schwelka – mała osada w Vorarlbergu (Austria), położona niedaleko wsi Reuthe.

Zakończenie

Niniejszy artykuł ledwie zahaczył o temat zachodniego zasięgu zamieszkania Słowian. Zagadnienie te będzie kontynuowane w przyszłości. Jednak sprawa ta wymaga naukowego rozeznania na szerszą skalę. Temat osadnictwa Słowian w regionie alpejskim i nadadriatyckim powinien być na nowo przeanalizowany przez naukowców. Miejmy nadzieję, że do takich badań dojdzie i że nowe badania z zastosowaniem nowoczesnej metodologii ujawnią kolejne ważne odkrycia w tym zakresie. Zbadane powinny zostać na nowo etymologie nazw miejscowych i etymologie nazw plemiennych ze starożytności. Badaniom należałoby poddać dawne źródła pisane, a także wyroby kultur materialnych oraz zachowane dawne szczątki ludności ze wspomnianych obszarów. Badaniom tym powinien przyświecać wysoki profesjonalizm, uczciwość, rzetelność i otwartość umysłu badaczy. Wszystko to powinno być wolne od prymitywnego niemieckiego i zachodnioeuropejskiego szowinizmu, kompleksu wyższości, zacietrzewienia i ograniczenia umysłowego. Wówczas dopiero nauka może zbliżyć się do prawdy.

Adrian Leszczyński
aleszczynski@interia.pl

BIBLIOGRAFIA:

Przy sporządzaniu wykazu miejscowości o przymiotnikach „Wendisch” i „Windisch” korzystałem z niemieckich atlasów książkowych – współczesnych jak i jednego przedwojennego, oraz ze stron Wikipedii w pięciu językach.
Oto spis:
1. Deutschland und die Welt, Atlas für Beruf und Haus; Ullstein A.G.; Berlin 1934 r.
2. Deutschland ADAC MaxiAtlas 1:150 000 – 2004/2005; ADAC Verlag GmbH; München.
3. Autoatlas 2010/2011, Deutschland 1:300 000, Schweiz 1:301 000, Österreich / Benelux / Dänemark 1:300 000, Europa 1:750 000/ 1:4,5 Mio.; MairDumont; Ostfildern.
4. Wikipedia polskojęzyczna: https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Strona_g%C5%82%C3%B3wna
5. Wikipedia niemieckojęzyczna: https://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hauptseite
6. Wikipedia czeskojęzyczna: https://cs.wikipedia.org/wiki/Hlavn%C3%AD_strana
7. Wikipedia słoweńskojęzyczna: https://sl.wikipedia.org/wiki/Glavna_stran
8. Wikipedia anglojęzyczna: https://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page

PRZYPISY:

[1] – Kamil Dudkowski; Dokąd na zachód sięgała Polska?; Wspaniała Rzeczpospolita 03.02.2016:
http://wspanialarzeczpospolita.pl/2016/02/03/dokad-na-zachod-siegala-polska/

[2] – patrz artykuły: Adrian Leszczyński; Wenedowie, Wandalowie i Słowianie; Taraka 24.05.2014:
http://www.taraka.pl/wenedowie_wandalowie_slowianie
oraz: Adrian Leszczyński; Źródła pisane o pochodzeniu Słowian i Polaków; Taraka 23.02.2015:
http://www.taraka.pl/zrodla_pisane_o_pochodzeniu

[3] – Wikipedia (pol.):  https://pl.wikipedia.org/wiki/Schiavoni

[4] – Wikipedia (ang.): https://en.wikipedia.org/wiki/Vindelici

[5] – Wikipedia (pol.): https://pl.wikipedia.org/wiki/Vindobona

[6] – Wilhelm Bogusławski; Dzieje Słowiańszczyzny Północno-Zachodniej do połowy XIII w., Księga 1, Słowiańszczyzna północno-zachodnia od I do VI w. po Chrystusie; Poznań 1857 r., s. 17-26 – wersja internetowa:
http://archive.org/stream/dzielesowiaszczy01boguuoft/dzielesowiaszczy01boguuoft_djvu.txt

[7] – Jordanes; De Getarum sive Gothorum origine et rebus gestis (pol. Getica – Historia Gotów); 551 r. – wersja internetowa w j. łacińskim i angielskim:  http://www.harbornet.com/folks/theedrich/Goths/Goths1.htm

[8] – Wikipedia (niem.): https://de.wikipedia.org/wiki/Brigantier#Name

[9] – Wojciech Kętrzyński; O Słowianach mieszkających niegdyś między Renem a Łabą, Salą i czeską granicą; Kraków 1901 r., s. 4-12 – wersja internetowa: http://archive.org/stream/rozprawy07filogoog/rozprawy07filogoog_djvu.txt

[10] – Wikipedia (czes.): https://cs.wikipedia.org/wiki/Kostnice_(m%C4%9Bsto)

[11] – Wikipedia (niem.): https://de.wikipedia.org/wiki/Konstanz#Konzil_von_Konstanz

[12] – Konstanty Moes-Oskragiełło; Jarstwo i wełniarstwo w dziejach Słowiańszczyzny; Warszawa 1888 r., s. 10, 18.

[13] – Wikipedia (pol.): https://pl.wikipedia.org/wiki/Gro%C3%9Fvenediger

[14] – Pomponiusz Mela; De situ orbis libri tres (pol. O położeniu krajów świata ksiąg trzy); 43/44 r.

[15] – Adrian Leszczyński; Języki słowiańskie a haplogrupa R1a1 – Nazwy pastwisk we Wschodnim Tyrolu a haplogrupa R1a1; Taraka 16.03.2016:  http://www.taraka.pl/jezyki_slowianskie_a_haplogrupa_R1a1

Burkhard Berger, Harald Niederstätter, Gerhard Rampl, Daniel Erhart z zespołem; Pasture Names with Romance and Slavic Roots Facilitate Dissection of Y Chromosome Variation in an Exclusively German-Speaking Alpine Region; Plos One 27.07.2012:  http://journals.plos.org/plosone/article/authors?id=10.1371%2Fjournal.pone.0041885

Adrian Leszczyński

***

Adrian bardzo dokładnie opisał Wenedów ale nie wszystkich żyli jeszcze we Francji, Iliriowie byli też nazywani Wenetami lub Wenetami Ilyryjskimi. Nazwy związane z Wenedami pojawiają się też we Francji, na Wyspach Brytyjskich. Jeśli zaś chodzi o genetykę to nazwa Wenedowie występowała zarówno tam gdzie dominowała hg R1a jak i hg I2a. Tutaj więcej informacji o tym.

Dragomira