http://www.archaeology.co.uk/cwa/world-news/the-enigma-of-the-red-snake.htm Tajemnica Czerwonego Węża
Jest dłuższy niż Mur Hadriana i Ściana Antoniny razem wzięte. Jak wiemy dzisiaj, jest ponad tysiąc lat starszy niż Wielki Mur w Chinach. Jest solidniejszej konstrukcji niż jego starożytne odpowiedniki chińskie. Jest to największy zabytek tego typu między Europy Środkową a Chinami, a to może być najdłuższa ceglana lub kamienna ściana, jaką kiedykolwiek zbudowano w świecie starożytnym. Ściana ta jest znana jako „The Great Wall of Gorgan” (Wielki Mur Gorgański) lub „Czerwony Wąż”. Międzynarodowy zespół archeologów pracował nad pomnikiem tego węża i to oni przedstawili wyniki badań.
„Czerwony Wąż” w północnym Iranie, który swoją nazwę zawdzięcza czerwonemu kolorowi jego cegieł, wynosi, co najmniej 195 km długości. Kanał (fosa), 5m głęboki lub więcej, prowadzi wodę wzdłuż większości muru. Jej ciągły gradient, zaprojektowano tak, aby zapewnić regularny przepływ wody, co świadczy o umiejętnościach geodetów odpowiedzialnych za wytyczenie trasy wzdłuż ściany. Ponad 30 fortów są ułożone wzdłuż tej masywnej konstrukcji. Ich łączny rozmiar jest około trzy razy większy niż tych na Murze Hadriana. Jednak te forty są małe w porównaniu z nowoczesnymi fortyfikacjami w głębi lądu, z których niektóre są około dziesięć razy większe niż największe forty w ścianie. „Czerwony Wąż” nie ma sobie równych w bardzo wielu aspektach i zagadkach.
Kto zbudował tę barierę obronną o niesamowitej skali i złożoności, kiedy i z jakiego powodu? Nawet jego długość nie jest jasna: jego zachodnia część została zalana przez wody Morza Kaspijskiego, a na wschodzie biegnie do niezbadanego górzystego krajobrazu Gór Elbruz.
Irański zespół, pod kierunkiem Jebrael Nokandeh odkrywa ten Wielki Mur od 1999.
W 2005 roku stał się on wspólnym, irańskim i brytyjskim projektem.
Nasz cel: aby odpowiedzieć na podstawowe pytania, kiedy, kto i dlaczego.
Starożytne źródła tekstowe nie odnoszą się do muru, nie ma na nim napisów i nie znaleziono na nim kiedykolwiek monet. W odniesieniu, do pytania, „kiedy”, nie opierając się na naszych historycznych domysłach, czuliśmy, że musimy uzyskać niezależne datowanie naukowe.
Pochodzenie Tajemnicy
Więc kiedy został zbudowany mur? Niektórzy myśleli, że został wzniesiony przez macedońskiego króla Aleksandra, który osiągnął ten obszar w 330 r. pne, a zmarł siedem lat później – w rzeczywistości ściana jest również znany jako „Bariera Aleksandra”. Inni sugerowali, że został zbudowany dopiero w 6 w. n.e., przez wielkiego króla perskiego Khusrau I. (AD 531-579). Dzięki swoim badaniom terenowym w 1070 r., Muhammad Yusof Kianiego, a następnie wielu uczonych, którzy opowiedzieli się za budową w 2-gim lub 1-szym wieku p.n.e. Kto ma rację?
Na szczęście inżynierowie ściany użyli technik budowlanych doskonale nadających się do nowoczesnych technik datowania. Główne utrudnienia budowy, to krajobraz lessowy, w sekcjach, w bezdrzewnym stepie, niewystarczające zaopatrzenie w kamienie lub drewno do celów budowlanych. Lessowa gleba, jednak była idealnym materiałem do produkcji dziesiątki, jeśli nie setki, miliony wypalonych cegieł. Każda z nich była kwadratowa i o znormalizowanych rozmiarach: średnio 37cm, w zachodniej części muru, 40cm na wschodzie, a niektóre 8cm do 11cm grubości. Te wielkie cegły produkowano na skalę przemysłową. Nasze badania wskazują, że ceglane piece stały wzdłuż linii muru. W niektórych obszarach okazały się piece po 40m od siebie, w innych prawie 100m. Ogólnie było tam prawdopodobnie kilka tysięcy pieców murowanych, wybudowanych dla celu sporządzenia największej bariery liniowej starożytnego Bliskiego Wschodu.
Czy te piece przyniosą dowody potrzebne do datowania pomnika?
Jeśli kiedyś mielibyśmy paliwo węgla drzewnego, to materiał ten nadaje się do datowania radiowęglowego. Ponadto, piec wydawał się obiecującym kandydatem do drugiej niezależnej techniki: optyczniej stymulowanej luminescencji (lub OSL). Każde osady czasowe są narażone na bezpośrednie działanie światła słonecznego lub w naszym przypadku, podgrzewane przez ogień, zegar luminescencji jest ustawiony na zero. To pozwala im być dniem OSL, co z kolei obiecuje ujawnić, kiedy po raz ostatni zostały zastosowane piece.
Z tych możliwości na uwadze, we wrześniu 2005 roku wybraliśmy się w okolice wschodniego, wysuniętego punktu znanej ścianie u podnóża Gór Elbruz, gdzie piec został zlokalizowanych w poprzednim badaniu. Nasz wybrany piec wydawał się szczególnie przydatny: to właśnie 13-20m od ściany, i to było na stoku bez śladów osadnictwa innego okresu i tak strome, że czasami było trudno zdobyć przyczółek podczas kopania go; W ten sposób można być pewny, że została ona wykonana w ścianie, specjalnie do wypalania cegieł – i jest mało prawdopodobne, by ponownie zostało wykorzystane w późniejszym terminie. Wkrótce ustalono, że miał praktycznie identyczne wymiary do pieca wydobytego w 1970 roku ponad 60 km dalej na zachód, a także obok muru. Nasz piec i inne znane do tej pory przeznaczone były do 10 stosów cegieł z boku i od 17 do 18 podłużnie. Wszyscy były replikami jednego prototypu – silne dowody, że budowniczy ściany byli za znormalizowaną konstrukcją.
Osady na stromym zboczu zachował nasz piec nadzwyczaj dobrze. Jego jedenaście łuków na wzgórzu zachowały się do pełnej wysokości dwóch metrów, nie licząc kolejny metr nadbudówki. Dwa zwinięte łuki okazały sondaż kopania do wnętrza, nie niszcząc żadnej zachowanej architektury. W końcu dotarliśmy do ciemnej warstwy węgla drzewnego, a zaraz pod spodem, ogniem zaczerwienione dno pieca. Osiągnęliśmy nasz cel. Dr Jean-Luc Schwenninger i dr Morteza Fattahi, z uniwersytetów w Oxfordzie i Teheranu przylecieli do pobierania próbek OSL w październiku 2005 roku. Spróbowaliśmy też różne sekcje samego muru i drugą krótszą ścianę dalej na zachód (ścianie Tammishe ) oraz pieca przy tym, bo już również wydobyte. Z niecierpliwością oczekiwane wyniki. OSL i radiowęglowych próbek, wykazały niezbicie, że obie ściany zostały zbudowane w 5 lub ewentualnie 6 wieku naszej ery.
Biali Hunowie
Z perspektywy czasu łatwo jest zrozumieć, dlaczego ściany zostałaby zbudowana w tym późniejszym terminie. Było to w pobliżu północnej granicy jednego z najpotężniejszych imperiów w starożytności, sasanidzkich Persów. Ich skupienie we współczesnym Iranie, jest również objęte na terytorium dzisiejszego Iraku, rozciągnięte w górach Kaukazu, w północno-zachodniej i środkowej Azji i na subkontynencie indyjskim na wschodzie. Królów perskich wielokrotnie najechało Wschodnie Cesarstwo Rzymskie lub bizantyjskie. Mimo, że również w obliczu zażartych wrogów w ich północnej granicy. Górska przechodzi na Kaukazie, a trasy wzdłuż przybrzeżnych Morza Kaspijskiego były zamknięte przez ściany, prawdopodobnie, aby zapobiec przenikaniu Hunów na południe. Te dalsze, wschodnie mogły zostać skierowane przeciwko Heftalitom lub Białym Hunom. Starożytni pisarze, zwłaszcza Prokopa, dostarcza opisy graficzne wojen Persji walczącej w 5. i 6. wieku z jej północnymi przeciwnikami. Wiemy, że król perski Peroz (AD 459-484), podczas kampanii przeciwko Białym Hunom, spędził kilkakrotnie czas w starożytnym Gorgan (obok nowoczesny Gonbad-e Kawus, w miejscu naszego obozu tuż na południe od ściany). W końcu musiał zapłacić życiem za wyruszenie na ziemie Białych Hunów. Bariera obronna miałoby sens dla Peroz, a może innego króla perskiego krótko przed lub po, aby chronić żyzną i bogatą równinę Gorgan przed zagrożeniem północnym.
Odkrycie Ogromnych Budynków
Ważne pytania wciąż pozostały nierozwiązane: Ściana była granicą ciężko obronioną przez wieki – albo ambitnym projektem, który może porzucili potem, nie więcej niż ulotne wykorzystanie?
Fort 4, jakieś 14 akrów (5.5 ha) duży, został wybrany dla badania magnetometrem w 2006. Zdumieniem, Rogera Ainslie’s, bardzo wrażliwe urządzenie ukazało trzy budynki ok. 228 m długość. Tak dużo szczegółów było widoczne na fabułach, tak, tak, mogliśmy zobaczyć pojedyncze pokoje. Regularny układ wskazywał, że służyły jako koszary.
Zaczęliśmy odkopywać.
Jeżeli badanie magnetometrem nie wskazało podział pokoju, okazało się ogromnym błotnym ceglanym murem, 1.20m szerokości i zachowanym do wysokości c.3.30m. Pierwotnie budynki musiały być znacznie wyższe, gdyż ich zapadnięte pozostałości wciąż tworzą dziś charakterystyczne kopce. Zdjęcia satelitarne pokazują, że fort 4 nie był jedyny, lecz było wiele innych fortów na ścianie (i początkowo prawdopodobnie wszystkie) zawierające bloki koszarowe. Ilość ceramiki i zwierzęcych kości w naszych dwóch wykopach, w forcie 4, wydobyte w latach 2006 i 2007, które również przyniosły jakieś szkła i metale, świadczy mocno, że wnętrze fortu kwitło życiem. Terminy radiowęglowe wskazują, że fort pozostawał zajęty przynajmniej do pierwszej połowie 7. wieku. Jest jeszcze zbyt wcześnie, aby stwierdzić, czy Mur został przerwany, może dlatego, że oddziały były potrzebne do poważnego ataku na Bizancjum, odpierając bizantyjskie przeciwdziałania obraźliwe lub niezgodne z arabską inwazją z AD 636 r. Konstrukcja jednak dowodzi, że ściana funkcjonowała jako bariera wojskowa przynajmniej przez wiek lub prawdopodobnie nawet do dwóch.
Potężny Wojskowy Garnizon
Ilu żołnierzy strzegło najbardziej wyszukanej bariery militarnej Imperium Perskiego?
Jeśli przyjąć, że forty zostały zajęte tak gęsto, jak te na Murze Hadriana, wówczas garnizon na gorgańskim murze byłby rzędu 30.000 mężczyzn. Modele, biorące pod uwagę rozmiar i numer pokoju bloków koszarowych w fortach gorgańskiej ściany i prawdopodobnej gęstości zamieszkania, wytwarzają dane między 15.000 i 36.000 żołnierzy. Nawet najniższe szacunki wskazują na silną i potężną armię, tym bardziej godne uwagi, jak nasze badania koncentrowały się na 200km trudnej granicy, niewielki ułamek z tysięcy kilometrów od granic jednego z największych imperiów starożytnego świata.
Ilu żołnierzy mogły stacjonować na zapleczu?
W 2007 roku rozpoczęły duże badania geofizyczne, a następnie trzech próbnych wykopów w Qaleh Kharabeh, kwadratowej fortyfikacji obejmującej pół kilometra kwadratowego, nieco ponad milę na południe od muru. Analiza ceramiki z Qaleh Kharabeh Seth Priestmana sugeruje, że fortyfikacja została zajęta przez krótki okres czasu, może w najwcześniejszej fazie historii Muru. Małe domy z cegły mułowej wydają się stać w linii jego centralnych dróg. Odkopaliśmy jednego (trupa?); analiza materiału wskazuje, że jego mieszkańcy konsumowali wysokokaloryczną dietę, w tym rybę, przypuszczalnie z Morza Kaspijskie, jakieś 45 km dalej na zachód. Mimo to, nie wiemy, czy ci niegdysiejsi smakosze byli żołnierzami, czy cywilami. Regularny kwadratowy układ obron i równych szeregów prostokątnych zagród wewnątrz, sugeruje, że budowla Muru została stworzona. To była nieudana miejska fundacja? Czy był to obóz przejściowy dla perskiej armii polowej, wzmocnienie garnizonu Muru w czasie wojny? Albo jego nagłe porzucenie połączone z wojskowym przejście od lądu do fortów Muru?
Geofizyczne badanie przy forcie 16 sugeruje, że są pod spodem piece ceglarskie i że ten fort nie był częścią oryginalnego projektu. To jest dopuszczalne, że jakiś albo wszystkie z fortów były dodawane tylko do Ściany w późniejszym etapie – i że wojsko początkowo zatrzymało się w miejscach jak Qaleh Kharabeh?
Mur i jego okolice
Mur nie istnieje w próżni. Gęsta zamieszkanie jego żyznej głębi lądu wyjaśnia dlaczego to zostało zbudowane i jak jego garnizon został wyżywiony. Projekt nie został zatem ograniczony do samej Ściany, ale włączone do szerszego badania krajobrazu. Skala takiego badania jest idealna dla zrozumienia dzieła starożytnych imperiów, ponieważ zarówno sam krajobraz i roboty publiczne imperiów obejmują rozległe obszary. Ze względu na duże obszary, które musiały zostać zbadane, praca w terenie projektu Gorgan przebiegała w trzech różnych skalach. Na regionalnym poziomie użyliśmy obrazów satelitarnych by sporządzić mapę całego obszaru Ściany i struktur działu pomocniczego; indywidualne struktury (forty, miejsca i piece) były następnie odwzorowane za pomocą badań geofizycznych do rozpoznawania ukrytych i podziemnych struktur; w końcu szczegóły ostrożnie zostały wycelowane dla kopania.
W ramach tego programu sam krajobraz badano za pomocą zdjęć satelitarnych by sporządzić mapę całego regionu Muru i poza nim. Wyraźnie ok. 195 km długi „Czerwony Wąż” wymagał ogromnej ilości pracy do jego budowy. Ale to, co nie było powszechnie znane – aż Nokandeh, Omrani i jego współpracownicy odkryli dużą tamę i związane kanały – okazało, że proces budowy Muru wymagał bardziej intensywnej pracy. To, dlatego, że to ogromny projekt architektury krajobrazu został zainicjowany w czasie budowy ściany do wychwytywania i zawracania wody do rowu, który biegł wzdłuż północnej stronie Muru.
To ćwiczenie w gospodarce wodnej wydaje się być częścią zintegrowanego podejścia do budowy Ściany. W takim półpustynnym obszarze, woda wymagana do produkcji cegieł (a także do wykorzystania przez mieszkańców fortów) nie była łatwo dostępna. Woda została, zatem przyniesiona na plac budowy poprzez serię, co najmniej pięciu kanałów, które następnie skierowały wodę do rowu po północnej stronie Muru. Chociaż rów było ewidentnie elementem obronnym, musiał być także wykorzystywany jako źródło mułu, który wykorzystywano jako cegły w Murze. Początkowo zakładano, że woda była zatrzymana za masywnymi zapórami ziemnymi, takimi jak tzw Sadd-i Garkaz. Jednak badania terenowe przeprowadzone w 2007 roku wykazały, że wodę zbierano z kanału znacznie dalej położonego od głównego kanału, który zbierał wody z rzeki znajdującej się na południowy-wschód od rzeki Gorgan. Wodę następnie doprowadzano w górną części „tamy”, (która była faktycznie ogromnym ziemnym akweduktem) do kanału, który doprowadzał wodę na północ, w kierunku głównego rowu wzdłuż Ściany. Ponadto, ten kanał zasilał drugi kanał znajdujący się na południe od Muru i równolegle do niego, może też zasilać wszechobecne ceglane piece. Chociaż dokładna tryb przechwytywania wody z pozostałych kanałów jest mniej jasny, to wydaje się, że otrzymali wodę bezpośrednio z rzeki Gorgan, przypuszczalnie poprzez pobór wody w sposób zwyczajowo przyjęty z głównych kanałów w aluwialnych równinach.
Nie tylko sasanidzcy królowie utworzyli nowy krajobraz poprzez budowę kanałów wodociągowych, ale również przecinali istniejące wcześniej Partów i wcześniejszy sasanidzki krajobraz niczym nóżem. To spowodowało przecinanie ścianą muru wcześniej istniejących elementów krajobrazu, takich jak kanał, który prawdopodobnie zapewniał niezbędne dostarczanie wody nawadniającej do dużej miejscowości Tokhmaq, kilka generacji wcześniejszy. Gorgański Mur wydaje się przecinać przynajmniej 1, inny główny, wcześniejszy system kanału, jeszcze raz przerywając jego porozumienia odbiorcy. Nie ma jednak nic na powiedzenie, że masowe porzucanie ziemi miało miejsce w czasie budowy Muru. Przeciwnie, nasze badania w miejscu, jak również badania związane z ceramiką, przez Seth Priestmana, sugerują, że znaczna powierzchnia suchych stepów na północ od Muru, który był zajęty intensywnie kilka wieków wcześniej, został opuszczony na długo przed budową Muru oraz sugerują, że był to zbędny teren, który został odcięty przez „Czerwonego Węża „. Jest to model, który wymaga testowania przyszłych prac.
Szukaj Muru pod Morzem
„Czerwony Wąż” jest zdecydowanie najdłuższym i najbardziej skomplikowanym perskim murem obronnym, ale ma kilka mniejszych odpowiedników. Korytarz ziemi między górami Kaukazu i zachodnim wybrzeżu Morza Kaspijskiego jest zamknięty przez szereg ścian. Najbardziej znany jest Mur Derbentu we współczesnym Dagestanie (Rosja). Następnie, znacznie bliżej do „Czerwonego Węża”, to współczesny Mur Tammishe, który biegnie od rogu południowo-wschodniej części Morza Kaspijskiego do Gór Elbruz. Morze Kaspijskie jest największym morzem śródlądowym na świecie i zależy od wód rzek dopływających do niego. Jego poziom wody wahała się w ten sposób o wiele bardziej na przestrzeni wieków niż w oceanach. W 2006 roku wykopano dół testowy do sasanidzkiej cegielni, obok „Czerwonego Węża”. Chociaż teraz jest on 7 km w głąb lądu, jest przykryty przez muszle morskie. Datowanie radiowęglowe wykazało, że piec został zanurzony pod wodami wschodzącego Morza Kaspijskiego w 14 lub 15 wieku. Natomiast, gdy Mur został zbudowany około jednego tysiąclecia wcześniej, poziom wody Morza Kaspijskiego był kilka metrów niższy niż obecnie. Dzisiaj Mur Derbent stoi na terytorium obecnie zalanym przez Morze Kaspijskie, a według raportu z 19 wieku, brytyjskiego podróżnika Charlesa Edwarda Yate, tak też było z „Czerwonym Wężem”. Jedyna ściana, jednakże do tej pory zbadana przez archeologów podwodnych jest Murem Tammishe. Odkryty przez irański zespół, z udziałem podwodnych archeologów Hosseina Tofighiana, połączony irański i brytyjski zespół, a następnie w ich ślady zanurkował w mętnej wodzie Zatoki Gorgan w roku 2007. Pomimo płytkiej głębokości około dwóch metrów, widoczność w jednolicie zielonkawej do żółtawej mętnej wodzie nie sięgał dalej, jak jedną nogą. Nurkowie, zwłaszcza Julian Jansen Van Rensburg, oparli się wyłącznie na ich zmysłach dotyku. Jednak wiedza lokalnych wioślarzy, zdjęcia satelitarne oraz badanie głębokości pozwoliło nam sprecyzować cechy. W niektórych obszarach dna morskiego było tak gęsto usiane fragmentami sasanidzkiej cegieł, że jeden prawie nigdy nie dotknął dna morskiego nie czując szorstką powierzchnię kolejnym złamanym kawałkiem. Nasza mapa wysokich stężeń cegły, nie wszystkie w jednej linii, sugeruje, że nie może być więcej niż tylko Mur biegnący do morza. Przyszłe prace mogą wskazać, na inne ukryte pomniki Morza Kaspijskiego: być może sasanidzkie forty, być może port?
Starożytna Super Moc
Nasz projekt poważnie kwestionuje nasz tradycyjny eurocentryczny pogląd na świat.
W czasie, gdy zachodnie Cesarstwo Rzymskie rozpada się, a nawet Rzymskie Wschodnie i Bizancjum pod wielką presją zewnętrzną, sasanidzkie imperium perskie zbiera siły robocze do budowy garnizonu i pomnika większej skali niż cokolwiek porównywalnego na zachodzie. Persowie wydają się zgodnie odpowiadać ich późnorzymskim rywalom w sile armii, umiejętnościach organizacyjnych, inżynierii i gospodarki wodnej. Archeologia zaczyna malować jaśniejszy obraz starożytnej super mocy w swoim apogeum.
Authors: Hamid Omrani Rekavandi (ICHTO), Eberhard Sauer (University of Edinburgh), Tony Wilkinson (University of Durham) and Jebrael Nokandeh (ICHTO & University of Berlin)
Słowianie Genetyka Haplogrupy 
